Ruiny Anhalter Bahnhof w Berlinie – pozostałość po wspaniałym budynku dworca

Berlin Anhalter Bahnhof to dawny dalekobieżny dworzec kolejowy położony w stolicy Niemiec. Potężny gmach położony przy Askanischer Platz wzniesiono w 1880 r. Podczas II wojny światowej budynek został poważnie uszkodzony, lecz nadal służył berlińczykom. Jego kres nadszedł wraz z rokiem 1960, kiedy został ostatecznie zburzony. Zachowano jedynie fragment elewacji z portykiem. Obecnie w pobliżu działa podziemna stacja S-Bahn.

Otwarty w 1841 r. Anhalter Bahnhof stanowił północne zakończenie linii Kolei Berlińsko-Anhalckiej (dworzec został nazwany od niemieckiej prowincji Anhalt). Pierwszy, dość skromny budynek został zastąpiony nowym, otwartym 15 lipca 1880 r. jako Berlin-Anhaltischer Eisenbahnhof przez cesarza Wilhelma I i kanclerza Rzeszy Otta von Bismarcka. Architektem nowego dworca był Franz Schwechten.

Anhalter Bahnhof – rycina z 1882 r. Fot. Gottlob Theuerkauf, Public domain, via Wikimedia Commons

W budynku zaprojektowano imponującą halę dworcową o wysokości 34 m, rozpiętości 62 m i około 170 m długości, dzięki czemu przez wiele lat stanowił on największy dworzec kolejowy w Niemczech i posiadał największą rozpiętość na kontynencie. Obok postawiono budynek recepcyjny. Jako materiału wykończeniowego Schwechten użył klinkieru, kamienia oraz terakoty. Legendarna stała się wspaniała konstrukcja architektoniczna ściany hali od strony peronów. Łukowa ściana szczytowa wsparta była podwójnym rzędem łuków na wąskich filarach. Konstrukcję hali z żelaznych kratownic wykonał Heinrich Seidel. Pod imponującym dachem jednocześnie mogło przebywać nawet 40 tys. osób.

Z dworca odjeżdżały pociągi do Drezna, a także dalej do Wiednia, Rzymu, Cannes i Aten, później doszło bezpośrednie połączenie z Neapolem. Od 1928 r. dworzec był połączony z Hotelem Excelsior podziemnym pasażem z pięcioma sklepami pod Königgrätzer Straße (obecna Stresemannstraße). Od czerwca 1942 r. z dworca odjeżdżały transporty deportowanych Żydów. Przewożono ich do obozu koncentracyjnego w Theresienstadt. W 2008 roku w pobliżu pozostałości dworca ustawiono stelę upamiętniającą tamte tragiczne wydarzenia.

3 lutego 1945 r. dworzec został silnie uszkodzony w czasie alianckiego bombardowania, po czym został oczyszczony z gruzu i tymczasowo przywrócony do użytku. Rozcięto i usunięto wówczas zawaloną stalową konstrukcję dachu hali, lecz ściany nadal stały i budynek sklasyfikowano jako nadający się do odbudowy. W tej formie funkcjonował do 17 maja 1952 r., kiedy go zamknięto ze względu na przebudowę miejskiej kolei, wskutek czego obiekt znalazł się na uboczu i stracił na znaczeniu.

W 1960 r. zamknięty dworzec rozebrano, pomimo usilnych protestów ekspertów, architektów i społeczeństwa. Pozostawiono jedynie portyk z częścią zadaszonego, ceglanego podjazdu i część elewacji jako pamiątkę po dawnej, wspaniałej i budzącej zachwyt architekturze. Rzeźby na portalu wejściowym autorstwa Ludwiga Brunowa przedstawiają personifikacje dnia (postać spoglądająca w dal) oraz noc (zasłaniająca oczy). Oryginały przeniesiono do Muzeum Techniki w Berlinie. Boczne ściany dawnej hali dworca kolejowego zaznaczono szpalerami dębów długopiennych. Na terenie dawnego dworca znajduje się obecnie hala sportowo-widowiskowa Tempodrom.

Dworzec przed II wojną światową i obecnie. Fot. Sludge G, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons i GerhardSchuhmacher (talk) 16:38, 12 September 2014 (UTC), CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Fundacja Exilmuseum planuje tuż obok pozostałości budynku dworca kolejowego wybudować nowe muzeum, które będzie poświęcone tematyce wygnania. Na lokalizację wybrano Anhalter Bahnhof, ponieważ wielu Niemców opuściło stąd swój kraj, a także tutaj przyjechało z utraconych ziem po 1945 roku. Konkurs na projekt muzeum w 2020 r. wygrała duńska architektka Dorte Mandrup. Jej koncepcja zakłada budowę zakrzywionej konstrukcji z ceglaną fasadą stojącą w pewnej odległości od zachowanego fragmentu portalu. Otwarcie muzeum zaplanowano na rok 2025.

W sąsiedztwie nowego obiektu planowana jest budowa Polendenkmal – miejsca pamięci polskich ofiar II wojny światowej.

Źródło: wikipedia.org, berlinexperiences.com

Czytaj też: Berlin | Architektura | Niemcy | Dworzec kolejowy | Ciekawostki