Właśnie rozpoczęły się od dawna wyczekiwane prace budowlane w zabytkowym kompleksie dawnego Szpitala Bersohnów i Baumanów przy ulicy Siennej w Warszawie. Dyrekcja Muzeum Getta Warszawskiego przekazała plac budowy generalnemu wykonawcy. Projekt wykonała Autorska Pracownia Projektowa Jerzy Wowczak.
Budynek, w którym znajdzie się muzeum, to symboliczne miejsce. Został wybudowany przez Fundację rodziny Bersohnów i Baumanów, która pragnęła powstania miejsca, gdzie bezpłatną pomoc medyczną otrzymają wszystkie dzieci – zarówno polskie, jak i żydowskie. Wystawa w Muzeum Getta Warszawskiego ma obejmować lata od końca XIX wieku, czyli od momentu ufundowania szpitala, do 1946 roku. W ramach inwestycji zarówno obiekty, jak i ich otoczenie zostaną przebudowane i odnowione.
Poszpitalne zabudowania. Fot. Muzeum Getta Warszawskiego
Budynek Okulistyki zostanie zaadaptowany w głównej mierze na cele edukacyjne. Budynek Szpitala będzie stanowił przestrzeń wystawy stałej. Elementy wystroju architektonicznego będą w wielu miejscach nawiązywać do charakteru budynku tj. przestrzeni szpitalnych i będą stanowić zasadnicze tło dla zaprojektowanej ekspozycji wystawienniczej. Ekspozycja, w tym artefakty, stanowią zbiór różnych przedmiotów z życia codziennego, kulturalnego i religijnego, dzięki którym widz pogłębi wiedzę na temat dawnego życia w getcie w różnych okresach jego funkcjonowania. Unikatowy dziś zespół architektoniczny towarzyszył żydowskiej społeczności Warszawy od końca lat 70. XIX wieku. Stąd, pośród innych uwzględnionych w scenariuszu, historia kompleksu szpitalnego pozostaje istotnym motywem narracji i motywem przewodnim całej wystawy stałej, stanowiąc jej integralny element. Historia budynku obejmuje wiele rozdziałów dotyczących m.in. szpitala dla dzieci żydowskich oraz miejsca w getcie warszawskim, w którym Żydzi walczyli o życie. Po deportacjach i likwidacji getta gmach szpitala odegrał rolę w powstaniu warszawskim w roku 1944, zaś w 1946 przez krótki czas służył jako miejsce, w którym po raz pierwszy po wojnie pracowali badacze Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Bogata, wielowątkowa historia gmachu jak w soczewce skupia symbolicznie łączy losy Żydów w Warszawie od końca XIX wieku do okresu powojennego – mówi Joanna Dudelewicz, Z- ca Dyrektora ds. Ekonomiczno–Organizacyjnych i Inwestycyjnych.
Budynek szpitala w 1878 i 2023 roku. Fot. whiteMAD/Mateusz Markowski i Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa
Budynek szpitala w 1930 i 2023 roku. Fot. whiteMAD/Mateusz Markowski i NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe
Obiekt zostanie powiększony o nowe pomieszczenia pod ziemią i w przybudówkach. W nowych muzealnych wnętrzach będą się mieściły m.in.: recepcja, szatnia, księgarnia, biblioteka, a także stała wystawa Muzeum Getta Warszawskiego oraz wystawa prezentująca historię likwidacji getta warszawskiego, sala amfiteatralna, pracownie naukowe oraz pracownie konserwatorskie. Wśród eksponatów znajdzie się między innymi “Raport Stroopa”, zawierający niemiecką wersję wydarzeń powstania w getcie warszawskim czy skrzynia z archiwum Ringelbluma, przekazana przez Żydowski Instytut Historyczny.
Jak zapewnia Joanna Dudelewicz, w budynku szpitala wnętrza ulegną przebudowie, lecz charakterystyczna i efektowna klatka schodowa zostanie zachowana i odrestaurowana. Zespół projektowy po przeprowadzeniu dogłębnej kwerendy historycznej i architektonicznej zaprojektował odtworzenie kopuły nad wykuszem głównej klatki schodowej. Geometrę wówczas stanowiła tam tzw. półkopuła. W ramach robót budowlano – konserwatorskich półkopuła zostanie odtworzona oraz pokryta blachą miedzianą patynowaną na kolor zielony. Wewnątrz klatki zostanie odtworzona delikatna w wyrazie architektonicznym faseta z gzymsem fasetowym. Kolor lamperii na klatce schodowej wg ekspertyzy konserwatorskiej został ustalony na podstawie zapisów Doktora Kramsztyka. Jego zapiski pochodzą z 1878 r. i odnoszą się do pierwszej fazy szpitala. W budynku Okulistyki odtworzeniu i pracą konserwatorskim zostaną poddane wyłącznie wybrane elementy ślusarskie. Istniejące schody zostaną przebudowane z uwagi na katastrofalny stan istniejących elementów nośnych. W ramach prac projektowych prowadzono szerokie analizy dotyczące zagospodarowania zieleni, w tym trybu postępowania dla istniejącego drzewostanu oraz krzewów. Z uwagi na fakt, że do rejestru zabytków wpisane są nie tylko budynki, ale także cały teren, to tryb postępowania z istniejącą zielenią musiał być poparty decyzją konserwatorską. Na działce zostaną przesadzone jedynie cisy. Drzewa wskazane w decyzji do przesadzenia oraz drzewa stanowiące nasadzenia kompensacyjne znajdą swoje miejsce na terenie parku pałacowego Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Szpitalna biblioteka przed i po rozbiórce mebli. Po konserwacji wrócą na swoje miejsce. Fot. whiteMAD/Mateusz Markowski i Okno na Warszawę
Zwiedzanie budynku ma być głęboko historyczną podróżą, która będzie rozpoczynała się na ostatnim piętrze dawnego szpitala i schodziła coraz niżej, aż do podziemi, gdzie poznamy najbardziej wstrząsające historie z warszawskiego getta. Misją muzeum jest upowszechnianie wiedzy na temat życia, walki i zagłady polskich Żydów w getcie warszawskim i innych gettach na terenie okupowanej przez Niemców Polski. Celem działalności jest stworzenie wystawy stałej gromadzenie archiwaliów, artefaktów i świadectw pamięci oraz czerpanie z dorobku, doświadczeń i zasobów polskich oraz zagranicznych instytucji zajmujących się tematyką getta.
Kompleks szpitala został wzniesiony przy ul. Siennej 60 i Śliskiej 51 w latach 1876-78 wg projektu Artura Goebla. Inicjatorami budowy były rodziny Bersohnów i Baumanów. Główny budynek szpitala przez lata był stopniowo modernizowany i rozbudowywany. To tam pracował słynny lekarz Janusz Korczak. Gdy wybuchła II wojna światowa, zakład włączono w struktury szpitalnictwa stołecznego, a następnie zamknięto. Podczas wojny budynki szpitala zostały zniszczone w niemal 60 procentach. Po wojnie odbudowany gmach przechodził z rąk do rąk. Do 2014 roku działał tam Wojewódzki Szpital Zakaźny im. Dzieci Warszawy, ale kiepski stan techniczny budynku nie pozwalał na dalsze wykorzystanie go na ten cel.
Zgodnie z planem pierwsi goście będą mogli odwiedzić muzeum za 30 miesięcy.
Źródło: Muzeum Getta Warszawskiego, rmf24.pl
Czytaj też: Architektura | Renowacja | Zabytek | Historia | Muzeum | Warszawa
