Świdermajery to potoczna nazwa domów letniskowych, które budowano od lat 80. XIX wieku nad rzeką Świder. Dynamiczny rozwój tego regionu jest związany z budową komunikacji kolejowej – Kolei Nadwiślańskiej.
Warszawiacy jeździli do domków letniskowych korzystając z Kolei Nadwiślańskiej, a później również kolejki wąskotorowej Jabłona-Karczew. Drewniane domy powstawały nie tylko wzdłuż linii kolejowych na południe od Warszawy, ale również w północnym kierunku.
Kto wymyślił “Świdermajery”? Zaczęło się od warszawskiego ilustratora włoskiego pochodzenia – Elwiro Michała Andriolliego (1836-1893). Był on inicjatorem i protoplastą stylu nadwiślańskiego. Pomiędzy rzeką Świder a stacją kolejową Otwock założył osadę Brzegi. Od 1880 roku na pustkowiu wśród sosnowego lasu wznosił drewniane wille letniskowe pod wynajem, a same okolice Brzegu stały się modnym wśród mieszkańców Warszawy miejscem do wypoczynku wśród natury.
Z biegiem lat zaczęło powstawać więcej letniskowych miejscowości. To między innymi Anin, Miedzeszyn, Międzylesie, Radość, Józefów, Michalin i Otwock. Miejsca te szybko zostały zabudowane drewnianymi willami letniskowymi na wynajem. Właściciele budynków starali się przyciągać gości promując świdermajery ich unikalnym wyglądem.
Dlatego dużym zainteresowaniem wśród właścicieli letnisk cieszyli się cieśle, stolarze i snycerze, którzy potrafili wykonać efektowne i eleganckie drewniane dekoracje, którymi przyozdabiali nowe domy – informuje Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków.
Rzemieślnicy pracując z drewnem często sięgali po podręcznik “Wzornik detalu snycerskiego” Bernharda Liebolda z 1880 roku. Autor zamieścił w nim wiele szczegółowych rysunków prezentujących przykłady zastosowania dekoracji. Dzięki temu powstawały między innymi profilowane deski pokrywające elewacje, dekoracyjne szczyty, naczółki, balustrady, okiennice, werandy, drewniane gzymsy a także finezyjnie opracowane narożniki.
Rzemieślnicy stosowali zaczerpnięte wzory w sposób bardzo swobodny i dostosowywali je odpowiednio do gustu i potrzeb swoich klientów. Z czasem zaczęto stosować i powielać dekoracje, które w prosty i szybki sposób pozwalały na wykonanie ozdobnych elementów, które po zamontowaniu nadawały estetyczny i efektowny wygląd drewnianym domom.
Samą nazwę “świdermajer” wymyślił Konstanty Ildefons Gałczyński, który w latach 1936-1939 mieszkał w Aninie. Napisał wtedy wiersz pt.: “Wycieczka do Świdra”, opisując malowniczą przyrodę regionu. Nazwa powstała z połączenia określenia stylu w sztuce i architekturze „bidermeier” i miejsca ulokowania willi, czyli okolic Świdra. Początkowo prześmiewcze określenie z biegiem lat przyjęło się i zaczęto nim nazywać styl domów letniskowych budowanych na linii otwockiej.
Czytaj też: Drewno | Domek letniskowy | Detal | Historia | whiteMAD na Instagramie
źródło: Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków
