Twierdza Wisłoujście przechodzi właśnie intensywne prace rewaloryzacyjne. Łączna ich wartość to 29,6 miliona złotych i prowadzone są z czterech źródeł finansowania, z czego trzy pochodzą z programów realizowanych przez Unię Europejską. Równolegle trwają również prace na położonych na Szańcu Wschodnim koszarach napoleońskich. Tu pozyskano środki w wysokości 1,2 mln złotych z programu Interreg Południowy Bałtyk 2014-2020. Gmina Miasta Gdańska dotuje prace w wysokości 4,1 mln złotych netto.
Jedną z najbardziej widocznych zmian w remontowanej twierdzy jest zadaszony wieniec, który położony jest w sercu Fortu Carre. Pierwotnie, w XVI wieku, był to mur okalający wieżę, z dwoma rzędami okien umożliwiających ostrzał artyleryjski. Dopiero w XVII wieku, wraz z rozbudową fortyfikacji, okna na dolnych kondygnacjach zamurowano, a na zewnątrz muru wybudowano kamieniczki z przeznaczeniem na kwatery mieszkalne. Te ostatnie otrzymały nową, historyzującą stolarkę okienną oraz XVII-wieczne kolory. Wewnątrz kwater mają się znaleźć sale warsztatowe oraz sale wystawiennicze. Prace prowadzone są w bastionach Ostroróg oraz Południowo-Wschodnim, które docelowo mają również zostać udostępnione do zwiedzania turystom. Obecne są one rewaloryzowane, zabezpieczane przed wilgocią i odgrzybiane. W dalszej perspektywie zostanie wyrównany dziedziniec wewnętrzny Fortu Carre.
– Tak naprawdę w tym projekcie chodzi o to, aby przywrócić twierdzę do działalności kulturalnej, promującej nasze dziedzictwo – dziedzictwo Gdańska, Pomorza, ale także dziedzictwo europejskie. To dlatego, że gdańszczanie od samego początku, tworząc fortyfikację, zapraszali tutaj z całej Europy najbardziej znamienitych mistrzów – podkreślił Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – Stąd też fortyfikacje były budowane początkowo w szkole starowłoskiej, potem nowowłoskiej, a jeszcze później szaniec został wykonany też w szkole staroholenderskiej.
Muzeum Gdańska realizuje jeszcze dwie inwestycje na Szańcu Wschodnim. Trwają prace rewaloryzacyjne tzw. „koszar napoleońskich”, w którym a powstać Centrum Archeologiczno-Turystyczne oraz tzw. „hangar uniwersytecki”, przejęty od Uniwersytetu Gdańskiego. W tym ostatnim znajdzie się jeden z największych, trzymetrowy model okrętu św. Jerzy, sala wystawiennicza, punkt recepcyjny oraz wielofunkcyjne toalety i pomieszczenia sanitarne. Trzecią z inicjatyw będzie całoroczna ścieżka plenerowa, która zwróci uwagę na najważniejsze elementy krajobrazu, w tym prochownie. W dalszej perspektywie czasu planowane jest przywrócenie jednego z historycznych hełmów wieży. W założeniu replika zwieńczenia wieży z okresu lat 1721-1829 podwyższyłaby ją do 41 metrów n.p.m. Wieża oraz dziedziniec miałyby być podświetlane nocą, a natężenie światła dostosowywane do pory roku i hibernujących tu nietoperzy. Projekt złożony do Rządowego Programu Odbudowy Zabytków dla Pomnika Historii RP został jednak odrzucony.
Twierdza Wisłoujście w 2013 i 2023 roku. Źródło: konikmorski, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons i media.muzeumgdansk.pl
Pracom towarzyszyły również ciekawe odkrycia. Na jednym z kamiennych parapetów górnej kondygnacji okien wieńca odkryto prawdopodobnie jedyną w Polsce nowożytną nastawę artyleryjską oraz zlokalizowano prawdopodobne miejsce przetrzymywania XIX-wiecznego satyryka Johannesa Trojana, a przynajmniej jest na niemal 99% szansa. Sporym zaskoczeniem jest odkrycie XVI-wiecznej bramy wjazdowej do twierdzy, która zlokalizowana jest od strony… Martwej Wisły. Podczas prac na dziedzińcu Fortu Carre odkryto także ślady szyn, które od II połowy XIX do pocz. XX wieku ułatwiały transport amunicji do fortyfikacji artyleryjskich na Stogach.
Odkryte detale będą elementami systemu ścieżek zwiedzania, które będą nawiązywać do szlaków górskich.
Źródło: media.muzeumgdansk.pl
Czytaj też: Architektura | Elewacja | Metamorfoza | Muzeum | Renowacja | Zabytek | Historia | Gdańsk | Ciekawostki
