Gmach przy ul. Kopernika 30 zbudowano na początku XX w. jako siedzibę dla nowo powstałej struktury o nazwie Centralne Towarzystwo Rolnicze. Sześciokondygnacyjna kamienica została wzniesiona w stylu wczesnego modernizmu. Zaprojektował ją duet architektów: Czesław Przybylski przy współpracy Alfonsa Graviera.
Po powołaniu w 1907 r. Centralnego Towarzystwa Rolniczego zdecydowano o wyborze Warszawy jako miasta, w którym znajdzie się główny gmach organizacji. Dla jej potrzeb przy ulicy Kopernika zbudowano w latach 1911-1912 nowy, efektowny gmach. Modernistyczna kamienica zyskała bogatą dekorację rzeźbiarską, której autorami byli Zygmunt Otto oraz Józef Gardecki, a jej głównym elementem stała się rzeźba Siewcy.
Charakterystycznym detalem jest wysoki, kamienny portal z głównym wejściem, nad którym umieszczono balkon ozdobiony rzeźbami. Kamienica została uszkodzona podczas II wojny światowej, ale odbudowano ją w latach 1947-1948 dla Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Zrezygnowano przy tej okazji z odtworzenia lukarn na poddaszu oraz grupy rzeźbiarskiej wieńczącej dawniej szczyt gmachu. Reszta elewacji została odrestaurowana w zasadniczo niezmienionej formie. Zachowały się kamienne elementy zdobiące fasadę, a także metalowe wrota prowadzące na dziedziniec oraz do środka obiektu.
Ul. Kopernika pod koniec lat 40. i obecnie. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/ i whiteMAD/Mateusz Markowski
Gmach Centralnego Towarzystwa Rolniczego w 2014 i 2024 r. Źródło: maj/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0 i whiteMAD/Mateusz Markowski
Zniszczenia nie ominęły też wnętrz. Ich dość oszczędne dekoracje wykonano po wojnie. Na szczególną uwagę zasługuje abstrakcyjna mozaika zdobiąca główną ścianę naprzeciwko głównego wejścia oraz ozdobna klatka schodowa, również wzbogacona kamienną mozaiką i misternie kutą balustradą. Na ścianie w holu umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą Tadeuszowi Janczykowi, twórcy spółdzielczości rolniczej “Samopomoc Chłopska”. W 1965 roku budynek wpisano do rejestru zabytków. Kilka lat temu odbył się remont fasady, podczas którego oczyszczono zabrudzoną kamienną okładzinę.
Źródło: polskaniezwykla.pl, warszawskie-mozaiki.pl
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Modernizm | whiteMAD na Instagramie
