Dziesiątki tysięcy kwiatów zdobią wiosną tarasy wałbrzyskiego Zamku Książ. Zamkowe otoczenie to także 38 fontann i kaskad wodnych znajdujących się na wielowiekowych tarasach. Architektura i historia jednego z największych zamków Europy naprawdę robią wrażenie!
Zamek Książ znajduje się w samym sercu Książańskiego Parku Krajobrazowego i jest jedną z wizytówek Dolnego Śląska. Niemal 800-letni zamek uznawany jest za prawdziwą rzadkość w skali Europy ze względu na jego wyjątkowe usytuowanie połączone z ogromnymi rozmiarami obiektu. Budynek znajduje się na skalnym cyplu i jest otoczony przez naturalny wąwóz z rzeką Pełcznica. Zamek otacza 300-hektarowy park będący rezerwatem dendrologicznym. Łatwo zgubić się jednak nie tylko w parku, ale również we wnętrzu obiektu, gdzie znajduje się ponad 400 pomieszczeń. Wśród nich najbardziej okazała XVIII-wieczna sala Maksymiliana.
Majestatycznie położony Zamek Książ zachwyca jednak nie tylko ze względu na imponujący charakter, ale też bogactwo koncepcji architektonicznych. Dawna siedziba rodu von Hochberg do dziś nosi znamiona czasów arystokratycznych: zamkowe bramy strzeżone są przez królewskie lwy, szeroki dziedziniec honorowy otaczają posągi mitologicznych bogów, a fasada zamku wygląda jak bajeczna rezydencja. Ozdobę zamku stanowią tarasy z fontannami i kaskadami wodnymi. Są one prawdziwym powodem do dumy trzeciego pod względem wielkości zamku w Polsce, a zarazem jednego z największych w Europie. Położone są na dwunastu różnych poziomach i utrzymane są w stylu francuskim. Ze wszystkich roztaczają się zachwycające widoki na okolicę, które w swoich pamiętnikach opiewała najsłynniejsza mieszkanka Zamku Książ, księżna Daisy von Pless. Choć ich wygląd zmieniał się przez wieki, swoją funkcję pełnią nieprzerwanie od XVII wieku.
Założycielem tarasów był hrabia Jan Henryk I von Hohberg. Powstały na miejscu rozebranych fortyfikacji piastowskiego zamku. Przez lata były nieustannie powiększane i zmieniane, a swoją obecną formę zyskały niewiele ponad 100 lat temu, w latach 1909-1915. Wtedy właśnie miałą miejsce wielka przebudowa zamku przeprowadzona przez księcia Jana Henryka XV. Duży wpływ na ich obecny wygląd, a także wybór posadzonych na początku XX wieku roślin miała jego angielska żona, czyli wspomniana już księżna Daisy von Pless.
Taras bogini Flory
To jeden z najbardziej rozpoznawalnych tarasów Zamku Książ. W przedwojennych przewodnikach określano go mianem tarasu ogrodu rozkoszy. Obecna nazwa pochodzi od posągu bogini Flory, który umieszczony jest w skalnej niszy porośniętej bluszczem. Nisza znajduje się w murze oporowym położonego powyżej dziedzińca honorowego. Główną ozdobą tarasu jest natomiast bogato rzeźbiona fontanna trytonów. Z okrągłej sadzawki wynurzają się mityczne trytony podtrzymujące fantazyjnie powyginaną czaszę. Na małym postumencie stoją natomiast figurki putt, które podtrzymują mniejszą czaszę. Roślinność stanowią głównie fantazyjnie ukształtowane obwódki z bukszpanu. Z tarasu można wejść schodami na znajdujący się wyżej taras orzechowy. Nazwa ta związana jest z rosnącymi na nim niegdyś drzewami.
Taras środkowy
Ozdobiony jest dwoma fontannami autorstwa śląskiego rzeźbiarza Blichmanna. Boczne płaszczyzny balustrad są bogato dekorowane płaskorzeźbami o motywach geometrycznych i roślinnych. Ze środka każdej fontanny wyrasta kolumna zwieńczona głowicą koryncką. Ich trzony ozdabiają maski, z których wypływa woda. Niestety, do dziś nie zachowały się posążki postaci z dzbankami, które niegdyś stały na szczytach kolumn fontann. Taras zachwyca jednak pięknem i bogactwem roślinności skalnej porastającej skarpę. Można podziwiać z niego południową część zamku charakteryzującą się ogromną różnorodnością stylów architektonicznych.
Taras wodny
Znajduje się poniżej tarasu środkowego, z którym połączony jest niewielkimi kamiennymi schodami. Przez wielu uznawany jest za najpiękniejszy z tarasów Zamku Książ. Na prostokątnej powierzchni rozmieszczonych jest aż 27 fontann otoczonych kompozycjami z bukszpanu. W dwóch zewnętrznych narożnikach zlokalizowane są natomiast niewielkie kamienne baszty pokryte ceramicznymi dachami.
Taras różany (kaskadowy)
Tworzą go rozmieszczone symetrycznie, niezwykle interesujące kompozycje z bukszpanu oraz róż. Spoglądając na niego z tarasu kasztanowego można w pełni podziwiać jego zieleń. W północnej części znajduje się natomiast fontanna wbudowana w skałę, którą porasta górska roślinność i to właśnie od niej pochodzi pierwotna nazwa tarasu.
Taras zachodni
To największy ze wszystkich tarasów, który znajduje się w monumentalnej, zachodniej części zamku, wybudowanej w pierwszej połowie XX wieku w stylu eklektycznym (wzorowanej na późnym renesansie niemieckim). Główną ozdobą tego tarasu są trzy fontanny otoczone kompozycjami z bukszpanów, uzupełnionymi krzewami, kwiatami i trawą. Największą i najpiękniejszą jest środkowa fontanna pochodząca z Włoch. Doskonale widoczne z tego tarasu skrzydło zachodnie zamku, wspierające się na skale porośniętej roślinnością górską, imponuje swoją wielkością i pięknem. Po bokach można zobaczyć natomiast basztę Jerzego i basztę białą. W zwieńczeniu fasady tej części budowli, pośrodku między basztami, znajdują się rzeźby lwów podtrzymujących kartusz herbowy rodów, z których pochodziła księżna Daisy.
Taras kasztanowy
To właśnie na nim przed wojną znajdowała się fontanna stworzona prawdopodobnie przez słynnego włoskiego rzeźbiarza Donatella. Taras ten znajduje się powyżej tarasu różanego i można do niego dotrzeć z tarasu zachodniego przechodząc przez basztę Jerzego, której wnętrze ma wystrój neoromański.
Nazwa tarasu pochodzi oczywiście od rosnących na jego terenie drzew. Taras ogrodzony jest kamienną rzeźbioną balustradą, a pośrodku znajdują się fragmenty fontanny zwanej fontanną Donatella, którą przed wojną uważano za najpiękniejszą w całych książańskich ogrodach. Opisywany taras przylega do neorenesansowej części zamku, w którą wbudowano niemalże wierną kopię renesansowej elewacji dziedzińcowej domu Pellera w Norymberdze wykonaną z czerwonego piaskowca.
Taras podkowiasty
Jest niewielkim tarasem w kształcie podkowy, który łączy taras różany z tarasem środkowym. Pomimo małej powierzchni ma interesującą architekturę. Można tu zobaczyć reprezentacyjne dwubiegunowe schody oraz ozdobną kamienną balustradę z neorenesansowymi tralkami. Interesująca jest też niewielka fontanna z kamienną czaszą i misą.
Bogactwo kwiatów
Przed wojną książańskie tarasy obsadzano dwa razy do roku, wiosną i jesienią. Potrzebnych do tego było ponad 20 tys. roślin. W większości były one hodowane przez książęcych ogrodników, pochodziły także z palmiarni w Lubiechowie. Teraz kwiatów jest tu jeszcze więcej. W tym roku na słynnych tarasach zakwitły wielobarwne i różnorodne gatunki, wśród których można podziwiać ponad 40 tys. tulipanów.
Warto wiedzieć, że na zamkowych tarasach powstało wiele produkcji filmowych. Do najbardziej znanych należą „Trędowata” w reżyserii Jerzego Hoffmana, „Diabeł” Andrzeja Żuławskiego, „Ciemno, prawie noc” Borysa Lankosza oraz „Dolina Bogów” Janusza Majewskiego. Gwiazdą tego ostatniego był słynny hollywodzki aktor John Malkovich.
Spójrzcie, jak Zamek Książ wyjątkowo prezentuje się nie tylko o tej porze roku.
Tekst: Tomasz Kobylański
Zdjęcia: Earlybird i Piotr Strzelecki (zamek.walbrzych.pl), Jar.ciurus (Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 PL), UMWD (fb.com/DolnySlaskPL), POT (polska.travel)
Zobacz również: Architektura | Ciekawostki | Zabytek | Zieleń
Dolny Śląsk na weekend. Ukwiecone tarasy i bajeczna architektura Zamku Książ
