Zamek Miejski w Berlinie: zniszczenie i odbudowa

W 2020 roku zakończyła się odbudowa zamku w Berlinie. Budynek został po II wojnie światowej wysadzony w powietrze, a w jego miejsce władze NRD zbudowały gmach zwany Pałacem Republiki. Po zjednoczeniu Niemiec i wieloletniej dyskusji parlament zdecydował o odbudowie zamku w formie częściowo sprzed 1945 roku. Inwestycja kosztowała ponad 680 milionów euro i dopełniła krajobraz historycznego centrum miasta, dotkliwie zniszczonego w czasie wojny. Zamek Miejski w Berlinie znów jest częścią Mitte.

Berliński zamek służył jako siedziba elektorów brandenburskich od XV wieku. Od 1701 roku był główną siedzibą królów pruskich, a od 1871 – cesarzy niemieckich. Przez wieki był wielokrotnie przebudowywany i swój ostateczny kształt (z charakterystyczną, wieńczącą całość kopułą) uzyskał w 1845 roku. Po porażce Niemiec w I wojnie światowej i upadku cesarstwa gmach przestał pełnić rolę siedziby królów i cesarzy, a stał się publicznym muzeum. Tak było również w czasach III Rzeszy.

Zamek poważnie ucierpiał w wyniku bombardowań alianckich podczas II wojny światowej, po których zostały z niego wypalone mury. Po wojnie gmach nadawał się do gruntownego remontu lub rozbiórki. Niestety, w realiach komunistycznego reżimu w NRD opcja była tylko jedna i w 1950 roku Zamek Miejski w Berlinie wysadzono. Przetrwał tylko element elewacji z balkonem, który przeniesiono i wkomponowano w gmach byłej Rady Państwa NRD.

Zachowany fragment fasady zamku, wkomponowany w gmach byłej Rady Państwa NRD.

Na miejscu zniszczonego zamku w 1976 roku powstał modernistyczny Pałac Republiki, w którym odbywały się zjazdy partii komunistycznej i posiedzenia parlamentu NRD. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku rozpoczęła się trudna i długa debata na temat zasadności i formy odbudowy królewskiego zamku. Za odbudową przemawiały argumenty, iż będzie ona symbolem przywrócenia jedności narodu niemieckiego oraz dopełni architektonicznie historyczne centrum Belina, a Pałac Republiki, jako symbol NRD powinien zostać zniszczony.
Przeciwnicy odbudowy uważali, że skoro zamek został zniszczony wiele lat temu, to jego odbudowa nie będzie miała charakteru historycznego, a będzie niepotrzebnym wydatkiem dla kraju.

Te sprzeczne ze sobą stanowiska na wiele lat zablokowały odbudowę gmachu. Ostatecznie w 2007 roku Bundestag zgodził się na odbudowę, ale w wersji kompromisowej. Na projekt zrekonstruowanego Pałacu zorganizowano międzynarodowy konkurs, który wygrał włoski architekt Franco Stella. Najpierw jednak należało zburzyć Pałac Republiki, co spotkało się z niemałym oburzeniem części społeczeństwa. To jednak nie zatrzymało rozbiórki, która ruszyła w 2006 roku i trwała przez 2 lata.

Gmach byłej Rady Państwa NRD

Rozbiórka gmachu byłej Rady Państwa NRD

Niestety, kolejnym problemem stał się brak pieniędzy, przez co dopiero w 2013 roku rozpoczęto odbudowę Pałacu. Symbolicznym początkiem prac było wmurowanie kamienia węgielnego przez prezydenta Niemiec Joachima Gaucka. Zgodnie z projektem, wiele pomieszczeń wewnątrz pałacu zachowało swoje oryginalne proporcje, zachowana została również grubość murów, a historyczne fasady wykonano z piaskowca i stiuku. Dużo kontrowersji, a także ogromną falę krytyki wywołała zrealizowana w tym projekcie fasada w nowoczesnym stylu. W efekcie pałac z trzech stron nawiązuje do historycznej budowli, a jedna z jego ścian zewnętrznych, od strony rzeki Sprewy, jest wzniesiona w nowoczesnym stylu. W 2017 roku w Niemczech rozpoczęła się debata dotycząca umieszczenia krzyża na złotej kopule wieńczącej budynek. Jego obecność nawiązywać miała do historycznego wyglądu budynku, ale z drugiej strony we współczesnych Niemczech państwo powinno mieć charakter świecki, a więc krzyż nie powinien zostać zamontowany na kopule. Ostatecznie w 2020 roku zdecydowano się umieścić krzyż na złotej kopule pałacu.

Widok na część Mitte z berlińskim pałacem w centrum fotografii. Warto zwrócić uwagę na ogrom zmian, które spowodowane są zniszczeniami II wojny światowej. (zdj. z 1928.tagesspiegel.de)

Widok na Rathausbrücke, zamek i katedrę, lata przedwojenne i zaraz po wojnie. (Zdjęcia pochodzą z Bundesarchiv)

W 2020 roku, po blisko 20 latach debat, kontrowersji i trudności Zamek Miejski w Berlinie był gotowy. Powstało w nim Forum Humboldta (nazwa pochodzi od nazwiska Alexandra von Humboldta, wybitnego niemieckiego przyrodnika, podróżnika i geografa), czyli miejsce spotkań kulturalnych i naukowych. W obiekcie funkcjonuje także Muzeum Etnologiczne oraz Muzeum Sztuki Azjatyckiej. Od strony architektonicznej i programowej w berlińskim Forum Humboldtów przeszłość spotyka się z teraźniejszością.

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej ciekawostek związanych z Niemcami! To może Cię zainteresować: 

• POMNIK POMORDOWANYCH ŻYDÓW EUROPY W BERLINIE. WYMOWNY HOŁD DLA OFIAR NAZISTOWSKICH ZBRODNI.
• NIETYPOWA NADBUDOWA SZKOŁY W BERLINIE. UCZNIOWIE ZYSKALI OGROMNĄ PRZESTRZEŃ.
• MUZEUM WOJSKOWO-HISTORYCZNE W DREŹNIE. PROJEKT WYKONAŁ ARCHITEKT POLSKIEGO POCHODZENIA!

Czytaj też: Niemcy | Ciekawostki

Temat: Zamek Miejski w Berlinie: zniszczenie i odbudowa

Źródła: wikipedia.pl, 1928.tagesspiegel.de, historia.org.pl, domena publiczna