Hala Koszyki w Warszawie. Secesyjny zabytek o ponadstuletniej historii.

·13 listopada 2022

W dawnej Warszawie zarówno rynek staromiejski, jak i rynek Nowego Miasta stanowiły centrum ówczesnego życia handlowego. Stopniowy rozwój miasta oraz powstawanie jurydyk (małych prywatnych miasteczek) spowodowały, że dookoła Warszawy powstawały kolejne place targowe, skupiające życie handlowe lokalnych społeczności. Później, wraz z rozwojem przemysłu i wzrostem świadomości społeczeństwa, zaczęto wznosić hale targowe, które umożliwiały m.in. lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży. Hala Koszyki w Warszawie była trzecim kompleksem hal targowych wzniesionym w stolicy na przełomie XIX i XX wieku, po Halach Mirowskich i halach na placu Witkowskiego.

Rozbudowująca się południowa dzielnica miasta i rosnąca liczba ludności spowodowała, że postanowiono stworzyć tam miejsce handlu detalicznego z prawdziwego zdarzenia, spełniającego wszelkie warunki higieniczne i sanitarne. Na miejsce nowej hali targowej wybrano teren dawnego folwarku Koszyki.

Zespół nowych, nowoczesnych jak na ówczesne czasy hal przy ul. Koszykowej wzniesiono w latach 1906–1909 w stylu secesyjnym według projektu Juliusza Dzierżanowskiego — pierwszego naczelnego architekta Warszawy. Elewacje ozdobiono rzeźbionymi i kutymi elementami, m.in. łbami wołu, umieszczonymi nad wejściami do oficyn bramnych, kartuszem herbowym przedstawiającym Syrenkę czy rzeźbami z bukietami kwiatów i owoców. Hali targowej nadano kształt klamry otwartej w kierunku ul. Koszykowej. Składała się z korpusu głównego i dwóch prostopadłych skrzydeł bocznych. To w nich zlokalizowano wejścia dla pieszych, natomiast przez bramę w korpusie głównym mogły wjeżdżać wozy. W hali znajdowały się różnej wielkości sklepy, jatki mięsne oraz stragany, które zostały starannie zaprojektowane i wyposażone w najnowocześniejsze urządzenia. Handel odbywał się także na placu od strony ul. Noakowskiego, a we wschodniej części posesji wzniesiono obiekt administracyjno-mieszkalny.

Hala Koszyki w Warszawie na krótko przed zakończeniem budowy w 1908 roku i obecnie.

Fronton Hali Targowej “Koszyki” – zdjęcie (skan) pochodzi z tygodnika Stolica nr 09 (1628) 04.03.1979.

Lata 1990-1999 i 2022, ul. Koszykowa. Źródło: / Marta Zielińska/ Społeczne Archiwum Warszawy/ TBTS

Budynek służył mieszkańcom stolicy przez dekady. Jego działalność została zakłócona, a następnie przerwana przez zawieruchę II wojny światowej. Hala została poważnie uszkodzona w czasie radzieckich nalotów na Warszawę w maju 1943 roku. Zniszczone stragany szybko jednak odbudowano, lecz już rok później, w czasie powstania warszawskiego hala została spalona i w większości zniszczona. Pod koniec lat 40. została odbudowana, lecz w uproszczonej formie, pozbawionej ceramicznych okładzin i większości detali. Następnie została przejęta przez Warszawską Spółdzielnię Spożywców „Społem”. Po 1950 roku obiekt został rozbudowany. Od 1963 roku hala Koszyki działała pod nazwą Spółdzielczy Dom Handlowy „Koszyki”. Niedługo później została wpisana do rejestru zabytków. W PRL-u hala Koszyki była bardzo popularnym miejscem wśród warszawiaków. W kolejnych dekadach budynek stopniowo niszczał i podupadał, a brak remontów i lata zaniedbań doprowadziły go do opłakanego stanu.

Hala Koszyki w Warszawie, przełom lat 70. i 80. XX w. oraz współcześnie.

Lata 1991-1999 i 2022, ul. Koszykowa. Źródło: / Marta Zielińska/ Społeczne Archiwum Warszawy/ TBTS

W 2009 roku firma Avestus Real Estate kupiła zrujnowaną halę i dokonała jej częściowej rozbiórki, zachowując dwie oficyny bramne, a także część ściany z głównym wejściem. Inwestor zapowiedział, że rozebrane elementy konstrukcji hali zostaną odnowione, a po renowacji powrócą na swoje miejsce. Ten plan nie został jednak zrealizowany, a budowa została zatrzymana. Trzy lata później nieruchomość nabyła spółka Griffin Group, która zrealizowała projekt odbudowy hali i renowacji zachowanych elementów. Autorem projektu rekonstrukcji była warszawska pracownia JEMS Architekci. Wartość inwestycji wyniosła 115 mln zł. Przywrócono m.in. część elementów oryginalnej stalowej konstrukcji korpusu głównego oraz odnowiono secesyjne elementy budynków bramnych. Odrestaurowano odkryte w nich szyldy sklepowe, a w korytarzach wejściowych położono oryginalne płytki ceramiczne. Stalową konstrukcję hali pomalowano na jej pierwotny zielony kolor. W budynku rozpoczęło działalność kilkanaście restauracji, sklepy oraz supermarket. Część powierzchni przeznaczono na ekspozycję sztuki. Na poziomie –2 powstał parking na kilkaset aut, a niezabudowaną wcześniej przestrzeń uzupełniono o budynki biurowe.

Zawirowania II wojny światowej i powojenne transformacje oraz problemy nie wyeliminowały hali targowej przy ul. Koszykowej z życia mieszkańców Warszawy. Budowla przez lata stała zaniedbana i zupełnie utraciła swój dawny urok, lecz wciąż była popularnym i lubianym miejscem, tłumnie odwiedzanym przez mieszkańców stolicy. Później została w dużej części rozebrana, a jej odbudowa stanęła pod znakiem zapytania. Na szczęście historia ma szczęśliwe zakończenie, hala nadal cieszy się ogromną popularnością, a jej architektura i historia sprawiają, że jest głęboko zakorzeniona w strukturze i przestrzeni miasta.

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować:

– MIEJSCE Z HISTORIĄ: PLAC ZBAWICIELA W WARSZAWIE
– KRÓL WARSZAWSKICH PRZEPRAW: MOST KSIĘCIA JÓZEFA PONIATOWSKIEGO

– NIEISTNIEJĄCE ZABYTKI: CZERWONY PAŁAC BRANICKICH W WARSZAWIE
– PERŁY PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY: FILHARMONIA NARODOWA KIEDYŚ I DZIŚ

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Polska