Warszawa podczas II wojny światowej utraciła wiele pięknej architektury. Przy dzisiejszym placu Powstańców Warszawy (daw. Napoleona) stały piękne budowle, spośród których do dziś przetrwał tylko wieżowiec dawnego Prudentialu (hotel Warszawa) i jedna przebudowana po wojnie kamienica w jego sąsiedztwie, gdzie mieści się siedziba TVP. Do utraconych budynków, charakterystycznych dla przedwojennego placu Napoleona, zalicza się kamienica Ostrowskiego.
Do początków XX w. na rogu ul. Mazowieckiej i Świętokrzyskiej stały kamienice o dość przeciętnej architekturze. Około 1913 roku Gustaw hr. Rawita Ostrowski zamówił u znanego architekta Stefana Szyllera projekt malowniczego domu w formie zamku z elementami gotyku i renesansu, do dekoracji którego użyto przetworzonych w duchu secesji motywów sztuki ludowej. Autorem zewnętrznych sztukaterii był uczeń Szyllera, Wiesław Kononowicz. Budynek stanął w miejscu wcześniejszych kamienic na skrzyżowaniu ul. Świętokrzyskiej z ul. Mazowiecką.
Plac Napoleona z kamienicą Ostrowskiego i Prudentialem w 1938 roku. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona
Powstała kamienica była nowoczesna, zaopatrzona w centralne ogrzewanie, podłączenie do kanalizacji i wodociągów oraz elektryczność. W głównej klatce schodowej, wyłożonej marmurem, zamontowano elektryczną windę. Były też klatki schodowe dla służby. Od strony ulicy znajdowały się dwa ogromne mieszkania (siedem i sześć pokoi) oraz dwa mniejsze w głębi podwórka. Budynek otrzymał wyjątkowy wystrój: półokrągły wykusz, trzy związane szczyty, a wyżej wieżyca kryta miedzią. Na fasadzie budynku umieszczono hrabiowski herb Rawicz na kartuszu zwieńczonym koroną hrabiowską. Bramę wjazdową na podwórko ulokowano od strony ulicy Mazowieckiej, dzięki czemu można było przeznaczyć cały parter głównej fasady na witryny sklepowe. Kamienica została trafiona w 1939 roku bombą lotniczą, a jej właściciel zginął podczas wybuchu. Wkrótce potem rozebrano najwyższe piętro kamienicy i resztki zwieńczenia. Solidne, żelbetowe stropy sprawiły, że obniżona i wypalona ruina stała jeszcze przez kilka lat okupacji. Witryny sklepów na parterze zamurowano, a pod budynkiem toczyło się “normalne” okupacyjne życie. Budowla uległa ostatecznej zagładzie w 1944 r.
1936 2022 rok. Źródło: Domena publiczna i whiteMAD/Mateusz Markowski
Kamienica w 1937 roku i obecny budynek. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
Plac Napoleona w 1938 i 2020 roku. Fot. Willem van de Poll i whiteMAD/Mateusz Markowski
Przedwojenna ul. Świętokrzyska była prawie dwukrotnie węższa niż powojenna. Podczas odbudowy stolicy zdecydowano o jej poszerzeniu, wskutek czego cała północna pierzeja została przesunięta, a wszelkie resztki zabudowań usunięto. Dziś narożna kamienica hrabiego Ostrowskiego znajdowałaby się na środku ulicy. W jej miejscu w latach 1954-1956 wzniesiono gmach dla Motozbytu (sklepy motoryzacyjne). Projekt wykonali Zbigniew Karpiński i Tadeusz Zieliński. Elewację pokryto oryginalną, cętkowaną mozaiką, która nawiązuje do charakterystycznego wyglądu stojącego tam przed wojną budynku, a w wysokich podcieniach ukryto wejścia do lokali. Kamienica Ostrowskiego już dawno odeszła do historii i choć nie stała długo, bo nieco ponad 20 lat, to jej niezwykła forma i urok są podziwiane do dziś.
Źródło: iwaw.pl
Czytaj też: Architektura | Kamienica | Modernizm | Miasto | Warszawa | Architektura w Polsce
