Katedra Mariawitów w Płocku – urzekający neogotyk znad Wisły

Katedra Mariawitów w Płocku pełni funkcję centralnego ośrodka kultu religijnego Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Polsce. Stanowi cenny przykład neogotyckiego założenia klasztornego. Została wzniesiona tuż przed wybuchem I wojny światowej. W okresie niemieckiej okupacji świątynia cały czas była czynna. Nie uległa zniszczeniu, mimo że hitlerowcy próbowali przerobić kościół na salę teatralną. Dziś to jeden z najważniejszych zabytków Płocka.

Nowy ruch religijny – mariawityzm, zapoczątkowało objawienie, którego doświadczyła w 1893 r. siostra Feliksa Kozłowska. Nazwano je Dziełem Wielkiego Miłosierdzia. Mieszkała wówczas w niewielkim dworku stojącym na miejscu dzisiejszej katedry, wraz z kilkoma siostrami tajnego Zgromadzenia Sióstr Ubogich św. Klary o bardzo surowej regule. Utrzymywały się z pracowni bieliźniarstwa i haftu. Zgromadzenie Księży Mariawitów powstało pod koniec XIX w. Przełożonym wybrano Jana Marię Michała Kowalskiego. Intensywna praca duszpasterska i charytatywna oraz msze odprawiane w języku polskim zaczęły przyciągać rzesze wiernych. W 1902 r. Matka Kozłowska wykupiła zajmowaną posesję. Dwa lata później w wyniku nieporozumień i rozbieżności ze strony papiestwa, obłożeni ekskomuniką mariawici oddzielili się od struktur Kościoła Katolickiego. W tym samym czasie władze carskie uznały legalność istnienia zgromadzenia.

Katedra i klasztor w latach przedwojennych. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/

W latach 1911 – 1914 z inicjatywy s. Feliksy Kozłowskiej, na zakupionej przez nią działce, wzniesiono katedrę i klasztor. Autorem projektu był ówczesny zwierzchnik Kościoła biskup Michał Kowalski, który korzystał z fachowej pomocy duchownych mariawickich posiadających wiedzę techniczną. Zabudowania wzniesiono na posesji przy ul. Dobrzyńskiej 27 (obecnie ul. Kazimierza Wielkiego 27). Istniejący tam dworek – siedziba Zgromadzenia – częściowo został włączony w nowy kompleks budynków. Poświęcenie fundamentów kościoła katedralnego odbyło się 27 maja 1911 r. Fundusze czerpano z dobrowolnych ofiar kapłanów, sióstr i ludu. Przez cały czas budowy wszyscy mariawici spieszyli z pomocą, zgłaszając się do społecznej pracy przez wiele dni. W ten sposób katedra stała się własnością całego ludu mariawickiego.

W wyniku intensywnych prac budowlanych powstał imponujący kompleks sakralny w stylu neogotyku, z trójnawową bazyliką katedralną o strzelistych wieżach i czworobocznej kopule nad prezbiterium oraz skrzydłami klasztoru tworzącymi dwa dziedzińce. Wokół kopuły umieszczony jest napis: Adorujmy Chrystusa Króla panującego nad narodami. Z lotu ptaka widać, że całość wzniesiono na planie litery E i F (E jak Eucharystia i F jak Franciszka – imię założycielki). Świątynia, klasztor i ogrodzenie utrzymane są w szarym kolorze, symbolizującym habit duchownych mariawickich. Liczne podcienia, ostrołukowe okna i drzwi nadają zespołowi świątynno-klasztornemu architektoniczną lekkość.

Wystrój wnętrza ma również charakter neogotycki. Ołtarz główny jest konfesją założycielki, którą pochowano pod prezbiterium. Piętro świątyni zabudowane jest trójdzielnym chórem, w którego części centralnej znajdują się jedenastogłosowe organy wybudowane w 1970 roku. Ozdobę dyskretnego wystroju wnętrza stanowią liczne stiuki. Nawy boczne oświetlone są ostrołukowymi oknami. Ławy kościelne, drzwi i podłoga klepkowa wykonane są z drewna dębowego. Wnętrze utrzymane jest w kolorach: białym, kości słoniowej i złotym. Od strony rzeki, przy klasztorze, urządzono ogród ozdobny z kwiatami i warzywny. Pracownia hafciarska, działająca tam do II wojny światowej, słynęła z wysokiego poziomu artystycznego. W latach 20. na wieżach świątyni zamontowano zegar i dzwony, które co godzinę wygrywały melodie pieśni eucharystycznych. Po II wojnie światowej, w 1947 roku, dzwony zostały zdjęte, gdyż ich ciężar groził katastrofą budowlaną.

W okresie niemieckiej okupacji świątynia cały czas była czynna, odprawiano msze i utrzymywana była całodzienna adoracja Przenajświętszego Sakramentu. Bazylika nie uległa dewastacji, chociaż Niemcy trzykrotnie próbowali odebrać klucze, gdyż zamierzali przerobić kościół na salę teatralną. W czasie wojny abp J.M.M. Kowalski i wielu innych duchownych zginęło w hitlerowskich obozach. W 1962 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wpisało świątynię i klasztor do rejestru zabytków architektonicznych.

Świątynia Miłosierdzia i Miłości stanowi centrum Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, który gromadzi w Polsce ok. 30 tys. wiernych w 36 parafiach. Działa również w Paryżu, USA i Kanadzie (ponad 100 tys.) oraz w innych krajach. Spośród wielu chrześcijańskich nurtów na świecie, mariawityzm jest jedynym mającym rdzennie polskie korzenie.

Źródło: mariawita.pl, nowy.plock.eu

Czytaj też: Architektura | Zabytek | Historia | Architektura sakralna | Architektura w Polsce| Ciekawostki