Katedra w Kolonii – najdoskonalszy przykład gotyku

Katedra w Kolonii (niem. Kölner Dom, oficjalnie Hohe Domkirche St. Peter und Maria) jest przykładem mistrzostwa i kunsztu budownictwa. Wznoszące się na ponad 157 metrów wieże dają jej jedno z czołowych miejsc na liście najwyższych katolickich świątyń na świecie, a niezwykła architektura sprawia, iż katedra św. Piotra i Najświętszej Marii Panny w Kolonii jest jednym z najdoskonalszych przykładów gotyku.

Miasto zostało założone w 38 roku p. n. e. przez wodza Marka Agryppę jako rzymski obóz wojskowy. W miejscu dzisiejszej katedry stała świątynia rzymska. W 50 roku obóz nazwano Colonia Claudia Ara Agrippinensium i nadano mu prawa miejskie. Gdy cesarz Teodozjusz ogłosił chrześcijaństwo jedyną dozwoloną religią, chrześcijanie przerobili rzymską świątynię na katedrę. W 818 roku rozpoczęto wznoszenie archikatedry romańskiej. Budowa trwała do 870 roku. Świątyni nadano patronat św. Piotra oraz Najświętszej Marii Panny.

Katedra w Kolonii w 1900 roku. Źródło: Public domain, via Wikimedia Commons

W 1164 arcybiskup Rainald z Dassel przywiózł do Kolonii relikwie Trzech Króli. Budowa reprezentacyjnego relikwiarza trwała prawie czterdzieści lat. Z uwagi na szybko rosnący kult relikwii, romańska świątynia niebawem zrobiła się za mała. W 1225 r. zdecydowano o budowie nowej, znacznie większej katedry. Prace zaczęto w 1248 roku. Katedra miała nie tylko pomieścić licznych pielgrzymów, ale i świadczyć o potędze miasta, najbogatszego i największego ówcześnie w cesarstwie. Świątynię w stylu lekkiego, bogatego i strzelistego gotyku wznoszono z trachytu – skały wulkanicznej sprowadzanej Renem z nieodległych gór Siebengebirge. Budowa gotyckiej świątyni była jednak dużo bardziej pracochłonna niż romańskiej, gdzie nie trzeba było obrabiać i rzeźbić niemal każdego kamienia. Mnogość ozdobnych elementów wręcz przytłaczała precyzją wykonania, co jednak znacznie wydłużało czas budowy i zwiększało koszty.

W 1410 roku południową wieżę wzniesiono do drugiego piętra, w kolejnych latach zawieszono dzwony. Po stu latach musiano wstrzymać budowę z powodu braku pieniędzy. Przez ponad trzy kolejne wieki katedra stała nieukończona i każdy już stracił nadzieję, że budowę uda się kiedykolwiek doprowadzić do finału. Wieżę południową latami wieńczył drewniany dźwig budowlany z XIV wieku. Był wyjątkowym i jedynym w swoim rodzaju zabytkiem, dzięki któremu historycy i inżynierowie mogli się wiele dowiedzieć o ówczesnym budownictwie. Wraz z XIX-wiecznym romantyzmem przyszła moda na gotyk. W 1814 i 1816 roku w Darmstadt i Paryżu odnaleziono zapomniane, oryginalne plany katedry. Nagłośnienie odkrycia wywołało lawinę, której efektem było wmurowanie kamienia węgielnego w 1842 roku przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV pod dalszą budowę. Głównym donatorem było rosnące w potęgę Królestwo Pruskie. W 1880 roku w końcu ukończono budowę, po ponad sześciu wiekach od jej rozpoczęcia. Katedra w Kolonii z wieżami o wysokości ponad 157,38 m na krótko została najwyższą budowlą świata.

Podczas II wojny światowej całe zabytkowe centrum Kolonii zostało zrównane z ziemią przez alianckie bombowce, które zrzuciły na miasto 1455 ton bomb, powodując 1700 pożarów. Ponad bezkresnym morzem ruin stała tylko katedra. Pomimo paru trafień bomb ocalała od poważniejszych zniszczeń. W kilku miejscach uszkodzony został dach i fragmenty sklepień, ponadto na elewacjach zanotowano liczne uszkodzenia wskutek odprysków po eksplozjach pocisków. Świątynię wyremontowano i stanowi dziś jeden z niewielu przedwojennych obiektów w centrum miasta. Niedługo później nadeszło kolejne zagrożenie: kwaśne deszcze, które zaczęły reagować z kamieniem. Od dziesiątek lat żrąca woda niszczy elewację, a rusztowania stały się nieodłącznym elementem budowli.

W 1996 r. katedra w Kolonii została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jej wnętrze to prawdziwa plejada arcydzieł sztuki sakralnej z okresu całej budowy – od średniowiecznej, poprzez nowożytną aż do nowoczesnej. Są to m.in. relikwiarz Trzech Króli, przedromański krucyfiks Gerona, gotyckie ołtarze Świętej Klary z XIV w., gotyckie stalle, freski oraz liczne witraże z XIII–XX w. Na wieżach katedry wisi dwanaście dzwonów, w tym cztery gotyckie z XIV i XV stulecia oraz największy bijący dzwon w Europie – Dzwon Świętego Piotra. Budowla jest wizytówką zarówno Kolonii, jak i całych Niemiec, masowo odwiedzaną przez pielgrzymów i turystów. W 2001 było to blisko 6 mln osób. W 2005 roku katedra była jednym z głównych punktów programu Światowych Dni Młodzieży pod przewodnictwem papieża Benedykta XVI.

Źródło: cudaswiata.pl, koelner-dom.de

Czytaj też: Architektura | Zabytek | Historia | Architektura sakralna | Niemcy | Ciekawostki