Krzywe wieże są jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Bolonii. Garisenda i Asinella, bo takie noszą nazwy, zostały wybudowane na początku XII wieku. Są to budowle mieszkalno-obronne i tego typu obiekty były wznoszone w średniowieczu na terenie całego miasta. Według różnych źródeł w okresie szczytowego rozwoju tych konstrukcji, tj. w XII-XIII w., w mieście mogło istnieć od 80 do aż ok. 180 takich wież.
Budowano je jako konstrukcje obronne w sytuacji permanentnego zagrożenia w okresie ciągłych wojen i lokalnych starć stronnictw gwelfów i gibelinów. Każdy możniejszy ród bolończyków starał się w ten sposób zabezpieczyć przed wrogami – zarówno tymi zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi. Pomimo nazwy, w wieżach tych ze względu na ciasnotę i kłopotliwą dyspozycję pomieszczeń trudno było mieszkać. Trzymano w nich głównie rodzinne skarby, rodowe dokumenty, nadania i przywileje, a także zapasy niezbędne na wypadek krótkotrwałego oblężenia. Z czasem funkcje obronne wież zaczęły schodzić na dalszy plan, a rozmiary budowli, a zwłaszcza ich wysokości, były traktowane tylko jako świadectwo potęgi rodu.
Panorama Bolonii i krzywe wieże. Fot. AnetaMalinowska, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Już z końcem XIII w. kłopotliwe w utrzymaniu i zajmujące w mieście cenne miejsce wieże zaczęły znikać z krajobrazu Bolonii. Część z nich, niekonserwowana, rozpadała się sama, inne zawczasu rozbierali ich właściciele. Trend taki trwał do początków XX w. Do dziś przetrwało ok. 20 wież. Wszystkie wznoszono według podobnego schematu. Miały kwadratowy (lub zbliżony do kwadratu) rzut i wysokość zwykle od 25 do 30 m. Tylko nieliczne sięgały wyżej. Głębokie na 5-10 m fundamenty osadzano na wbitych w grunt drewnianych palach. Podstawy budowano często z bloków krystalicznej odmiany gipsu, zwanej selenitem, występującej w pobliżu miasta. Mury wznoszono w sposób typowy dla średniowiecza: przestrzeń pomiędzy dość cienkimi ścianami zewnętrznymi i wewnętrznymi, murowanymi z cegieł, wypełniano gruzem i kamieniami wymieszanymi z zaprawą wapienną. Budowa wieży wysokiej na 60 m mogła trwać od 3 do nawet 10 lat. Ciągi kwadratowych otworów, widocznych na zewnętrznych ścianach, to miejsca po wspornikach, na których układano drewniane rusztowania.
Najsłynniejszymi wieżami w Bolonii są Asinella i Garisenda – znane jako „krzywe wieże w Bolonii”. Wyjątkowo wysoka wieża Asinellich jest najwyższą zachowaną wieżą mieszkalną w mieście. Została zbudowana pomiędzy 1109 a 1119 r. przez Gerharda Asinelli ze stronnictwa gibelinów. Odchylenie wieży od pionu w kierunku zachodnim powstało na skutek osunięcia się fundamentów częściowo już w trakcie jej wznoszenia, a częściowo po zakończeniu budowy. Obecnie wynosi ono 2,23 m (ok. 1º 18’) i nie powiększa się. Wieża Garisendich powstała w tym samym czasie co Asinella. Wzniesiona przez Filipa i Odda Garisendich miała rywalizować wysokością ze swoją sąsiadką. Już jednak podczas budowy osunęły się fundamenty i wieża, która osiągnęła ok. 60 m, znacznie się pochyliła. Aby uchronić ją od zawalenia, w 1351 r. obniżono ją do obecnej wysokości 48 m. Odchylenie od pionu wynosi 3,22 m (tj. ok. 3º 50’) i jest blisko trzykrotnie większe niż Asinelli. Pod koniec XX w. w celu wzmocnienia konstrukcji wieża została na dwóch poziomach opięta stalowymi opaskami.
Drugą co do wysokości zachowaną wieżą w Bolonii jest torre Altabella, stojąca w pobliżu katedry San Pietro. Ma ona 61 m wysokości i utrzymuje idealny pion. Budowle szczęśliwie przetrwały ciężkie bombardowania Bolonii podczas II wojny światowej, kiedy zniszczeniu uległa blisko połowa zabudowy miasta.
Część miasta wokół średniowiecznych wież została niedawno odgrodzona z powodu obaw o stan techniczny niższej z nich. Czujniki umieszczone na mającej ponad 900 lat budowli wykryły “niepokojący” ruch w jej konstrukcji, który wywołał obawy o stabilność.
Źródło: bolonia.pl
Czytaj też: Architektura | Zabytek | Miasto | Historia | Włochy | Ciekawostki
