Oranżeria przy zespole pałacowo-parkowym w Przeworsku jest jak nowa. Trwający ponad pół roku pierwszy etap prac remontowo-konserwatorskich i robót budowlanych spowodował, że przywrócone zostały właściwe parametry techniczne i artystyczno-estetyczne zabytkowego obiektu, który od końca lat 80. XX w. był nieużytkowany i stopniowo popadał w ruinę.
Oranżerię można datować na podstawie spisu budynków przypałacowych na kilka lat przed 1823 r. Prawdopodobnie powstanie oranżerii wiąże się z działalnością właścicieli Przeworska Henryka i Teresy Lubomirskich, którzy z dotychczasowego ogrodu starali się stworzyć odpowiednią oprawę dla rezydencji pałacowej.
Budynek obecnie. Fot. Muzeum w Przeworsku
Pierwotnie budynek oranżerii miał skromniejszą formę, w trakcie przebudowy z 1828 r. uzyskał bogaty wystrój sztukatorski. W 1856 roku oranżeria przeszła remont, podczas którego wstawiono nowe dębowe okna, wymienione w XX w. powtórnie, tym razem na szklenie mocowane w metalowej ramie. Zlikwidowane zostało wejście od strony zachodniej, po którym pozostało ozdobne nadproże. Wystrój sztukatorski oranżerii nosił w sobie cechy późnego klasycyzmu (okrągłe rozety z motywami antycznych główek kobiecych i męskich), z pewnymi elementami o charakterze neobaroku (plastyczna dekoracja w formie pęków owoców i kwiatów). Po II wojnie światowej urządzono tam miejską palmiarnię. W budynku urządzono też kiosk, przy okazji zamurowując jedno z wejść. Później przestał być użytkowany, wskutek czego popadł w ruinę. W latach 90. rozpoczęto remont obiektu, który przerwano, pozostawiając oranżerię w stanie surowym.
Oranżeria w latach 80. XX w. i obecnie. Fot. Muzeum w Przeworsku
Oranżeria w latach 80. XX w. i obecnie. Fot. Muzeum w Przeworsku
Oranżeria w latach 80. XX w. i obecnie. Fot. Muzeum w Przeworsku
Oranżeria w latach 80. XX w. i obecnie. Fot. Muzeum w Przeworsku
Prace renowacyjne rozpoczęto od przemurowania fragmentu ściany fundamentowej w okolicach piwnicy, następnie wykonano izolację pionową na całym obwodzie obiektu. Prace przy wykonaniu tynków poprzedzono korektą pilastrów w celu dostosowania ich do zdemontowanej w latach 90. sztukaterii. Na pilastry w elewacji południowej wróciła plastyczna dekoracja. Przywrócono też dekoracyjny portal nad drzwiami głównymi w elewacji wschodniej. Odtworzono sztukaterię drewnianą pod okapem dachu i na attykach. Wymieniono pokrycie dachowe, rynny i rury spustowe oraz otynkowano kominy. Wstawiono nowe okna aluminiowe i drewniane. Prace wewnątrz objęły wykonanie posadzki i tynków. Przestrzeń główną wzbogacono o donice betonowe wykończone płytami z piaskowca oraz zaaranżowano ją pod nową funkcję, jaką będzie kawiarnia. Projekt renowacji objął również prace na terenie parku. Wytyczono alejki, które zyskały typową dla zabytkowych ogrodów i parków nawierzchnię mineralną. Park wzbogacono o nowe ławki wykonane na wzór z zachowanego zdjęcia archiwalnego.
Jeszcze w tym roku planowane jest rozpoczęcie drugiego etapu prac przy oranżerii, który obejmie zakup wyposażenia, m.in. roślin, mebli i gablot oraz montaż monitoringu i potrzebnych instalacji. Na terenie parku zostanie też odtworzony staw. Zakończenie inwestycji planowane jest na maj 2024 r., zaś otwarcie oranżerii nastąpi w Noc Muzeów 2024 r. Prace sfinansowano z programu Polski Ład w kwocie 5 000 000 zł oraz z funduszy Powiatu Przeworskiego, który przekazał 586 219 zł.
Wykonawca prac: Usługi Stolarsko-Budowlane Marek Kurpiel,
sztukateria – Halszka Granek-Smarzewska,
alejki – 2LB Dariusz Błachuciak
Źródło: muzeum.przeworsk.pl
Czytaj też: Architektura | Metamorfoza | Renowacja | Historia | whiteMAD na Instagramie
