Oświęcim: interaktywne muzeum w Ratuszu ponownie otwarte

Do niedawna niewiele osób odwiedzających Oświęcim wiedziało, że urokliwa kamienica na tamtejszym rynku od końca XIX w. była siedzibą miejskiego ratusza. Przez lata toczyły się w niej jednak nie tylko burzliwe dyskusje miejskich radnych. W okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i w PRL-u budynek mieścił także… więzienne cele. Można je zobaczyć odwiedzając muzeum, które prezentuje „w pigułce” aż osiem wieków historii miasta nad Sołą. Instytucja właśnie obchodzi swoje drugie urodziny.

Tworząc zupełnie nowe, miejskie muzeum w ratuszu chcieliśmy umożliwić poznawanie dziejów Oświęcimia w sposób jak najbardziej aktywny i angażujący. Stąd można wsiąść w nim do samochodu Oświęcim-Praga z 1936 r. i ruszyć w wirtualną przejażdżkę po ulicach przedwojennego Oświęcimia, wcielić się w hokeistę ośmiokrotnego mistrza Polski – Unii Oświęcim oraz poznać bogate dzieje przemysłu chemicznego w mieście, które przez lata było potentatem w tej dziedzinie. Ciekawą atrakcją są także podziemne cele z różnych okresów historii miasta – mówi Wioletta Oleś, dyrektorka Muzeum Zamek w Oświęcimiu, w ramach którego działa nowe miejskie muzeum w XIX-wiecznym ratuszu. 

Muzeum powstało dwa lata temu w budynku, który ma niezwykle bogatą historię. Miejski ratusz został zbudowany w 1875 r. – dwanaście lat po pożarze wcześniejszej siedziby władz Oświęcimia, której XVI-wieczne relikty wciąż można zobaczyć poprzez przeszklenia znajdujące się na płycie oświęcimskiego rynku. Od 1875 r. w nowym budynku ratusza aż do wybuchu II wojny światowej urzędowały władze miejskie. W latach 1939-1945 okupanci włączyli ratusz do systemu obrony przeciwartyleryjskiej miasta. 

oświęcim muzeum


Po wojnie budynek nie pełnił już dłużej siedziby burmistrza Oświęcimia – w dawnym ratuszu znalazł swoją siedzibę urząd bezpieczeństwa, komenda milicji obywatelskiej oraz wojskowa komenda uzupełnień. Od lat 80-tych XX w. spotykali się w nim radni osiedla Stare Miasto w Oświęcimiu oraz pasjonaci historii Ziemi Oświęcimskiej. 

Po upadku PRL-u chcieliśmy przywrócić budynkowi o tak bogatej historii dawną świetność, zwłaszcza że odkrywaniem historii miasta nad Sołą byli coraz bardziej zainteresowani nie tylko mieszkańcy, ale także turyści z całego świata. Stworzyliśmy w nim interaktywne muzeum z wystawą „W przestrzeniach historii. Dzieje miasta Oświęcim”, która w ciekawy i angażujący sposób przedstawia bogatą, wielowiekową historię Oświęcimia – mówi Wioletta Oleś. 

Ekspozycja w naturalny sposób wpisała się w zabytkowy budynek ratusza, którego plan zasugerował jej twórcom podział treści historycznych. Na najniższym poziomie budynku można lepiej poznać najdawniejsze dzieje Oświęcimia sięgające czasów piastowskich i pierwszych wzmianek o mieście z XIII w. Czasy te przybliża odwiedzającym wirtualna para narratorów, czyli pierwsza oświęcimska para książęca – Władysław i Eufrozyna, która prezentuje oryginalne dokumenty i dawne pieczęcie z czasów Księstwa Oświęcimskiego. W podziemiach można kontynuować podróż przez czasy średniowiecza, a także odwiedzić trzy cele więzienne z różnych okresów historii miasta – poczynając od okresu międzywojennego, poprzez czas II wojny światowej, a kończąc w okresie PRL-u.

Na pierwszym piętrze prezentowane są natomiast wydarzenia związane historią miasta od XVII w., w tym z potopem szwedzkim. Był to zresztą dla miasta okres wielu klęsk: upadku gospodarczego spowodowanego między innymi przez pustoszące Oświęcim powodzie, pożary oraz epidemie. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. miasto znalazło się w granicach Austrii i to właśnie ten czas przyniósł miastu ponowny rozwój i odrodzenie. Oświęcim stał się także bardzo ważnym punktem na emigracyjnej mapie Europy, a stacja kolejowa w tym niewielkim miasteczku była miejscem, gdzie koncentrował się ruch emigracyjny z niemal całej Galicji.

oświęcim muzeum

Oświęcim leżał wówczas na styku granic trzech imperiów: Austrii, Prus i Rosji, a równocześnie był dużym węzłem kolejowym z połączeniami do miast Austrii i Niemiec. Dlatego to właśnie stąd emigranci jechali koleją do Hamburga lub Bremy, a potem – dalej w świat, do Nowego Jorku lub Buenos Aires. Stąd nie mogliśmy pominąć tego fragmentu historii miasta na naszej wystawie – mówi Wioletta Oleś i jak uzupełnia, z policyjnych zapisków z początku XX w. wynika, że nawet kilkuset emigrantów można było spotkać codziennie na oświęcimskiej stacji kolejowej.

Kolejna część ekspozycji w ratuszowym muzeum przedstawia I wojnę światową i nadzieje mieszkańców miasta związane z odzyskaniem niepodległości, a po tej części wirtualnie oprowadza odwiedzających Roman Mayzel. Nie bez przyczyny – to właśnie on przez lata był prawdziwym gospodarzem tego miejsca. W budynku ratusza przez długie lata codziennie spędzał wiele godzin jako burmistrz. W okres międzywojenny można przenieść się także wsiadając do oryginalnego samochodu Praga-Oświęcim z 1936 r. i wyruszając w wirtualną podróż po ulicach miasta sprzed niemal 100 lat. A to wszystko można zrobić bez posiadania prawa jazdy i nie mając ukończonych 18 lat. 

Na wystawie nie można było pominąć także informacji związanych z II wojną światową, w tym historią obozu KL Auschwitz, który powstał zaledwie dwa kilometry od oświęcimskiego rynku. Twórcy ekspozycji zdecydowali jednak pokazać ten okres zwłaszcza przez pryzmat miasta i jego mieszkańców, w tym nieco mniej znanych wydarzeń związanych z wybuchem wojny i sytuacją w Oświęcimiu we wrześniu 1939 r., a także wysiedleniem mieszkańców oraz pomocą okazywaną przez mieszkańców miasta więźniom obozu.

Zwiedzanie muzeum kończy się opowieścią na temat najbardziej współczesnego oblicza Oświęcimia, które kojarzy się przede wszystkim z zakładami chemicznymi (do pracy w których ściągały po wojnie osoby z całej Polski) oraz prawdziwą legendą polskiego hokeja, Unią Oświęcim. Oświęcim to dziś także jedno z kilkudziesięciu na świecie miast pokoju, które promują tolerancję oraz pokojowe współistnienie. 

Oświęcim to miasto, które pomimo skomplikowanej historii tętni życiem i nie brakuje w nim ciekawych miejsc do odwiedzenia. Zaprezentowanie ośmiu wieków historii miasta nad Sołą na wystawie w zabytkowym ratuszu nie było łatwym zadaniem, ale efekt jest naprawdę zachwycający – mówi Marek Tarnowski z Wydziału Promocji Urzędu Miasta Oświęcim i zachęca do odwiedzenia ekspozycji. Jak dodaje, muzeum w ratuszu jest punktem wyjścia do zgłębiania wiedzy na temat dziejów Oświęcimia w innych placówkach działających w mieście. Są wśród nich chociażby wystawy znajdujące się na wzgórzu zamkowym w Muzeum Zamek, interaktywna ekspozycja w Muzeum Żydowskim wraz z jedyną zachowaną oświęcimską synagogą oraz wyjątkowym w skali świata Muzeum Romskim. 

Podczas wizyty w Oświęcimiu warto odwiedzić także zupełnie nową atrakcję, jaką są otwarte 1 lipca przedwojenne tunele pod zamkiem. Pisaliśmy o nich TUTAJ.

tekst: Tomasz Kobylański

Czytaj też: Historia | Edukacja | Ciekawostki | Kultura | Strona miasta

zdjęcia: Dominik Smolarek / Jarosław Fiedor / Muzeum Zamek w Oświęcimiu