Śląsk to kraina słynąca z zamków i pałaców. Od średniowiecza kwitło tam życie kulturalne, polityczne i ekonomiczne. To ten region upodobali sobie arystokraci, koronowane głowy, najbogatsi przemysłowcy i właściciele ziemscy Europy, którzy wznieśli tam swoje rezydencje. Ich losy często były bardzo burzliwe, znaczone wojnami i pożarami. Sporo podupadło także w czasach PRL. Jedną ze śląskich rezydencji, z którą czas obszedł się bezlitośnie, jest pałac w Kopicach.
Kopice pod Grodkowem były od 1751 roku siedzibą rodu von Sierstorpff. To oni zainicjowali w 1783 roku przebudowę starej siedziby na klasycystyczną rezydencję. W 1859 r. dobra w Kopicach zakupił hrabia Hans Ulrich Schaffgotsch dla swojej siedemnastoletniej żony hrabiny Joanny Schaffgotsch (Gryzik von Schomberg-Godula).
Hrabia Hans Ulrich Schaffgotsch i hrabina Joanna Schaffgotsch (Gryzik von Schomberg-Godula). Fot. kopice.org
Wkrótce potem nowi właściciele zlecili przebudowę pałacu słynnemu architektowi Karolowi Lüdecke. Pierwszy etap rozbudowy przeprowadzono w latach 1863-65. Wieżę północną dobudowano do pałacu w roku 1873. W latach 1896-97 dobudowano od strony południowej kaplicę z dzwonnicą. Po przebudowie pałac zyskał charakter w stylu neogotyku z elementami neorenesansowymi. Rezydencja otoczona była z trzech stron rozległymi stawami. W pobliżu założono hektary ogrodów kwiatowych i warzywnych, sad, oranżerię i ogród zimowy. Drzewa tropikalne w palmiarni miały sięgać 17 metrów wysokości. Przed pałacem rozpościerały się kwiatowe dywany o przeróżnych wzorach i barwach. Obok pałacu, na powierzchni ponad 60 hektarów, utworzono pałacowy park. W nim wzniesiono Kolumnę Zwycięstwa, romantyczne ruiny na wzór średniowiecznego zamku i Świątynię Diany. Ozdobą parku były również wiekowe dęby (wiele z nich miało nawet kilkaset lat) oraz wiele rzeźb postaci oraz zwierząt w naturalnych rozmiarach, dłuta wrocławskiego mistrza Carla Kerna. Atmosfery przepychu i piękna dopełniały przemyślnie wkomponowane fontanny. Zespół pałacowy należał do Schaffgotschów aż do 1945 r., kiedy przeszedł na własność Skarbu Państwa. Wojna obeszła się z nim łaskawie. Jeszcze w latach pięćdziesiątych pałac stał cały i był dobrze wyposażony. Odbywały się w nim potańcówki i bale sylwestrowe, latem organizowano kolonie i obozy dla młodzieży.
Pałac w Kopicach w 1945 i 1956 roku. Fot. kopice.org
Pałacowy staw w 1945 roku i obecnie. Fot. kopice.org
Pałac w Kopicach w 1940 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Pałacowe stajnie w 2012 i 2021 roku. Fot. kopice.org/Mariola Jagoda i Tomasz Fasola Korzeniecki
Później zaczęło się niszczenie bajkowej posiadłości. W połowie lat 50. XX wieku parter pałacu spełniał rolę magazynu płodów rolnych, w tym głównie zbóż. Osoby nadzorujące magazyn handlowały nielegalnie zbiorami. Kiedy jesienią 1956 roku nadszedł czas kontroli i inwentaryzacji przechowywanych w pałacu zbóż, dla ratowania skóry i zatarcia śladów nadużyć zrodził się plan podpalenia pałacu. 7 października 1956 roku nad Kopicami zawisły kłęby gęstego, czarnego dymu. Płonął pałac Schaffgotschów. Drewniany dach gmachu polano ropą w kilku miejscach, a dla utrudnienia gaszenia pożaru podpalacz opróżnił staw. W ten sposób nadszedł kres wspaniałej budowli. Spłonął dach, zawaliły się stropy. Po pożarze kopicki pałac Schaffgotschów popadł w zapomnienie. Zaczęły się grabieże ocalałego wyposażenia i dalsza dewastacja.
Plac przed pałacem w 1902 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Przypałacowa oranżeria w 1977 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Pałac w Kopicach w 1877 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Gabinet hrabiego w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
W roku 1990 pałac w Kopicach wraz z 54 hektarami parku i licznymi stawami sprzedano krakowskiemu biznesmenowi. Nowy właściciel obiecywał rychłą odbudowę. W pałacu miał powstać luksusowy hotel, w pobliżu pole golfowe i lotnisko. Niestety, mężczyzna okazał się oszustem i znikł po wyłudzeniu kilkumilionowego kredytu. Nie przeprowadził żadnych prac remontowych, nie zabezpieczył ani pałacu, ani otaczającego go terenu. Sam wywiózł wszystko, co przedstawiało jeszcze jakąkolwiek wartość. W taki sposób zniknęła reszta rzeźb zdobiąca fasady pałacu, marmurowe schody, granitowe posadzki i kotły grzewcze z pałacowych piwnic. Brak jakiejkolwiek kontroli doprowadził do tego, że rozkradziono i zdewastowano niemal wszystko, łącznie z parkiem.
Hol główny w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Gabinet hrabiego w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Sala balowa w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Pałacowa kaplica pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w 1945 i 2008 roku. Fot. kopice.org
Ten złodziejski proceder trwał nieprzerwanie aż do 2008 roku. Wtedy pałac odkupiła chorzowska spółka, deklarując jednocześnie chęć odbudowy całego kompleksu pałacowego z przeznaczeniem na ośrodek rekreacyjno – wypoczynkowy. Zaplanowana odbudowa miała potrwać do końca 2015 roku. Spółka deklarowała nie tylko chęć odbudowy samego pałacu i przywrócenie dawnej świetności potężnemu 54-hektarowemu parkowi, ale również chęć dokupienia wszystkich budynków należących do dawnego majątku Schaffgotschów. Niestety, już po miesiącu cała inwestycja stanęła pod znakiem zapytania. Okazało się, że w bliskim sąsiedztwie pałacu miała powstać żwirownia, podobno kolidująca z ambitnymi planami nowego właściciela pałacu. Wszelkie próby znalezienia kompromisu i pogodzenia stron nie przynosiły rozwiązania sprawy. W trakcie trwających sporów na terenie pałacu przeprowadzono jedynie pierwszy, a zarazem ostatni etap prac porządkowych, usuwając setki ton gruzu i ziemi, zalegające od 50 lat we wnętrzach pałacu. W 2009 spółka wycofała się oficjalnie z planów odbudowy.
Sala rycerska w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Sala balowa w 1945 i 2021 roku. Fot. kopice.org
Parter – hol główny w 1945 i 2020 roku. Fot. kopice.org
Pokój hrabiny Sophie w 1940 i 2020 roku. Fot. kopice.org
W 2017 roku na horyzoncie pojawił się kolejny zainteresowany – luksemburski fundusz inwestycyjny. Nowy inwestor zadeklarował odbudowę pałacu z przeznaczeniem na Muzeum Polsko-Niemieckiego Pojednania. Ruszyły pierwsze prace porządkowe, lecz wkrótce potem i ten inwestor okazał się oszustem. Dalsze losy Kopic znów stanęły pod znakiem zapytania, a pałac został ponownie wystawiony na sprzedaż.
Serdecznie dziękuję za udostępnienie bogatych zbiorów ze strony kopice.org.
Źródło: kopice.org, muratordom.pl
Czytaj też: Architektura | Historia | Wille i rezydencje | Pałac
