Pomnik Kindertransportów w Gdańsku. Upamiętnia transporty dzieci żydowskich do Anglii

Pomnik Kindertransportów znajduje się w gdańskim w Śródmieściu, przy dworcu kolejowym Gdańsk Główny. Upamiętnia transporty dzieci żydowskich do Anglii, organizowane przez społeczność żydowską przed II wojną światową z terenów opanowanych przez nazistów. Został wykonany przez urodzonego w Gdańsku Franka Meislera, uczestnika ostatniego z transportów 25 VIII 1939 r. Jego rodzice zginęli w Auschwitz.

Z Wolnego Miasta Gdańska, w wyniku antysemityzmu, w okresie od 3 maja do 25 sierpnia 1939 r. wyruszyły koleją cztery transporty dzieci żydowskich, których rodzice nie mogli opuścić zdominowanego przez Niemców miasta. Dzięki zorganizowaniu wyjazdów i przyjęciu dzieci przez rodziny brytyjskie, 130 małych gdańszczan uniknęło śmierci. Projektant pomnika, izraelski rzeźbiarz Frank Meisler urodził się w Gdańsku w 1929 r. i jako dziesięcioletnie dziecko został uratowany w jednym z Kindertransportów, a jego rodzice wkrótce zginęli z rąk hitlerowców.

Frank Meisler (ur. 30 grudnia 1929 r. w Gdańsku, zm. 24 marca 2018 r. w Tel Awiwie), projektant pomnika. Fot. Herbert Bishko commissioned by the Meisler Gallery, CC0, via Wikimedia Commons

Pomnik ustawiony jest przy ul. Podwale Grodzkie, przed dworcem Gdańsk Główny, z którego odjeżdżały dzieci. Pomnik przedstawia trzy dziewczynki i dwóch chłopców w różnym wieku z walizkami i tornistrami, oczekujących na peronie na przyjazd pociągu. U ich stóp umieszczono fragment szyn kolejowych i tabliczki z nazwami innych miast, skąd dzieci opuszczały swoje rodziny, często już na zawsze. Kolejny pomnik z serii znajduje się w Berlinie, który był stacją tranzytową w tej podróży, a także w Holandii, gdzie dzieci wsiadały na statki. Inny pomnik tego samego autora odsłonięto w 2005 r. na londyńskim dworcu Liverpool Street Station, gdzie ich podróż się kończyła.

Pomnik został odsłonięty 6 maja 2009 r. – 70 lat od rozpoczęcia akcji – w obecności kilku żyjących uczestników Kindertransportów, wśród których znalazł się również artysta Frank Meisler. W czerwcu 2017 r. pomnik uszkodzono, częściowo wyrwana z postumentu figura chłopca musiał zostać poddać naprawie. W związku z planowanymi pracami modernizacyjnymi budynku Dworca Głównego i jego otoczenia, z obawy przed uszkodzeniem, figury i pozostałe elementy w 2019 r. zdemontowano. Po zakończeniu zasadniczego remontu pomnik ponownie odsłonięto w 2023 roku.

Wielka Brytania przyjęła prawie 10 000 żydowskich dzieci z hitlerowskich Niemiec oraz okupowanych bądź zagrożonych okupacją terytoriów Austrii, Czechosłowacji, Wolnego Miasta Gdańska i Polski. Dzieci zostały umieszczone w brytyjskich rodzinach zastępczych, domach opiekuńczych i na farmach. Ogólnie operacja może być oceniana pozytywnie, jako że większość objętych nią dzieci przeżyła wojnę. Tylko niewielkiej części z nich udało się odnaleźć własne rodziny, które zdołały przetrwać holocaust w ukryciu bądź przeżyć w obozach koncentracyjnych. Jednak zdecydowana większość dzieci na zawsze utraciła domy i rodziny.

Źródło: gdansk.gedanopedia.pl, dzieje.pl

Czytaj też: Wielka Brytania | Historia | Rzeźba | Gdańsk | Ciekawostki