Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję, by wpisać budynek dawnej Fabryki Broni w Radomiu do rejestru zabytków województwa mazowieckiego. Przemysłowy kompleks zbudowano w latach 1923-1927 jednak dziś stoi opuszczony.
Budowa fabryki broni w Radomiu jest związana z polityką II RP, która chciała zwiększyć potencjał militarny kraju. Ówcześnie zakład określano mianem Państwowej Fabryki Karabinów i Kulomiotów. Inżynierem, który odpowiadał za budowę kompleksu był Andrzej Dowkontt, w pracach pomagał mu zastępca pułkownik Stanisław Siczek.
Do wybuchu II wojny światowej w radomskiej fabryce produkowano karabinek Mauser wz.98, karabinek Mauzer wz.29, karabinek Mauser wz.29e, karabinek Mauser wz. 98a, bagnet wz.28, bagnet wz.29 w odmianach, rewolwer Nagant 30, pistolet VIS wz.35. Od 1929 r. ruszyła również produkcja cywilna rowerów pod marką Łucznik w 21 typach, na rynek Polski i światowy. We wrześniu 1939 r. fabrykę przejęło wojsko niemieckie.
W okresie II wojny światowej powstawała tu broń dla żołnierzy Wehrmachtu, ale pracownicy w tajemnicy produkowali też broń dla polskich żołnierzy. Dowiedzieli się o tym hitlerowcy, którzy w dniach 12, 13 i 14 października 1942 r. przeprowadzili egzekucje kilkudziesięciu osób, w tym pracowników fabryki.
Kiedy pod koniec wojny przesunął się front, Niemcy zrabowali wyposażenie fabryki i wysłali do innych niemieckich fabryk. Już po wojnie zakład zmienił nazwę na Państwową Fabrykę Broni w Radomiu.
Po wojnie wznowiono produkcję broni na licencji radzieckiej, ale również projektowanej przez polskich konstruktorów; wytwarzano broń palną, samopowtarzalną i automatyczną oraz broń białą. Rozwijano produkcję cywilną, asortyment zakładu poszerzono o maszyny przemysłowe, narzędzia, maszyny do szycia, części rowerowe, narzędzia samochodowe, a od 1969 r. rozpoczęto produkcję maszyn do pisania – informuje prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Stary budynek fabryki opustoszał w 2014 roku, kiedy nastąpiła przeprowadzka firmy do nowej siedziby.
Budynek główny dawnej Fabryki Broni w Radomiu zachował czytelną bryłę, formę, wyraz architektoniczny i kontekst przestrzenny w którym tworzy dominantę architektoniczną w historycznej istniejącej zabudowie poprzemysłowej. Ponadto jest unikalnym przykładem obiektu powstałego w dwudziestoleciu międzywojennym dla przemysłu zbrojeniowego II Rzeczpospolitej.
To modernistyczny gmach, który zbudowany został w duchu funkcjonalizmu. Jak podkreśla Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków gmach charakteryzuje się minimalistyczną formą i jak na owe czasy nowoczesną konstrukcją przeciwlotniczą. Budynek ten jest cennym źródłem wiedzy na temat dawnej architektury przemysłowej Radomia i Polski. Zdecydowanie unikatowe jest pomieszczenie sejfu (z istniejącym sejfem pancernym z lat 20. XX w.) oraz pomieszczenie do przestrzeliwania broni w tzw. dziale balistyki wraz z przyległym basenem na przestrzeliny.
źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków
Czytaj też: Zabytek | Historia | Ciekawostki | Modernizm | whiteMAD na Instagramie
