Spodek to jedna z ikon polskiej architektury powojennej. Ta niezwykle odważna i nowatorska konstrukcja powstała ponad 50 lat temu i do dziś zachwyca swoją bryłą. Obecnie już nie sposób wyobrazić sobie Katowic bez charakterystycznej hali widowiskowo-sportowej o kształcie przypominającym UFO. Oddany na początku lat 70. obiekt został wybudowany pod nazwą Wojewódzka Hala Widowiskowo-Sportowa w Katowicach, pod którą jest znany w literaturze architektonicznej, i pod którą funkcjonował do 1997 r.
Idea utworzenia hali widowiskowo-sportowej na terenie Katowic (ówcześnie Stalinogrodu) pojawiła się już w 1955 r. Kilka lat później Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło konkurs na wykonanie projektu budynku. Zwycięzcą konkursu został zespół projektantów z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, reprezentowany przez architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego. Wykonawcą konstrukcji był Andrzej Żórawski, według projektu podobnie zawieszonego dachu warszawskiego Supersamu projektu Wacława Zalewskiego zrealizowanego w 1962, o którym pisaliśmy TUTAJ.
Spodek na pocztówce z lat 80. Źródło: Biuro Wydawnicze “RUCH”
Po prezentacji projektu została wyznaczona lokalizacja w pobliżu ścisłego centrum, na miejscu dawnej hałdy hutniczej. Prace budowlane rozpoczęły się w 1964 r., jednak przerwano je na 18 miesięcy z powodu podejrzeń o błędy konstrukcyjne. Całość obiektu oficjalnie oddano do użytku 8 maja 1971 r. Na inwestycję przeznaczono 200 mln zł, jednak ostateczny koszt wyniósł ok. 800 mln zł. Jest to jeden z pierwszych w skali światowej obiektów z dachem zrealizowanych w koncepcji tensegrity. Określenie to pochodzi z języka angielskiego i definiuje konstrukcję, w której następuje wzajemna stabilizacja elementów rozciąganych i ściskanych. Ważąca 300 ton stalowa konstrukcja kopuły połączona została z zewnętrznym stalowym pierścieniem za pomocą 120 lin nośnych w formie prętowo-cięgnowych kratownic, na których osadzone jest pokrycie dachowe. Z zewnątrz budynek pokryto łuskami, czyli płytkami wykonanymi z masy żywicznej.
Hala główna z zewnątrz kształtem przypomina nieco latający spodek, co wynika z połączenia dwóch podstawowych funkcji planowanych dla tego obiektu: hali sportowej i hali widowiskowej. Schematy widowni w obu przypadkach znacznie się od siebie różnią: pierwszy preferuje układ centralny areny, drugi – układ kierunkowy. Od wewnątrz sala widowiskowa jest wzorcowym przykładem modernizmu rzeźbiarskiego. Bezpośrednio do hali przylega lodowisko, sala gimnastyczna i hotel, które są połączone w jedną całość tzw. antresolą. Przez wiele lat Spodek był wykorzystywany nie tylko jako arena wielkich imprez sportowych czy widowisk muzycznych, ale również jako miejsce spotkań partyjno-państwowych. Gościli w nim m.in. Fidel Castro, Leonid Breżniew i Nicolae Ceaușescu. Później stał się on punktem ważnych zebrań opozycji. W 1980 roku odbył się tu zjazd przedstawicieli zakładowych struktur Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” z władzami krajowymi związku ― Krajową Komisją Porozumiewawczą i z Lechem Wałęsą.
W 2009 r. hala przeszła modernizację. W jej ramach powiększono widownię – nowością były siedzenia wysuwane na płytę boiska oraz loże VIP. Zamontowano również nowoczesne oświetlenie, umożliwiające przeprowadzanie transmisji telewizyjnych w technologii HD oraz ogromny ekran diodowy w kształcie walca. Z końcem marca 2011 r. rozpoczął się remont elewacji obiektu. 2 maja 2016 r. zarządzanie obiektem przejęła firma PTWP Event Center sp. z o.o. z grupy PTWP SA. W Spodku są organizowane mecze siatkówki, koszykówki, piłki ręcznej, hokeja na lodzie, koncerty muzyczne, imprezy okolicznościowe, konferencje naukowe, kongresy i zgromadzenia Świadków Jehowy, przedstawienia cyrkowe, rewie na lodzie, rewie cyrkowe, imprezy targowe i inne.
Źródło: historiaposzukaj.pl, spodekkatowice.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Modernizm | Miasto | Historia | Ciekawostki | Katowice
