Ogródek (niem. Ogrodtken) to pięknie położona wieś na Mazurach. Wyjątkowości miejscu nadaje sąsiedztwo pięknych jezior Kraksztyn i Druglin (Kaleńskie). W domu miejscowego poety od wielu lat działa Muzeum Michała Kajki. Można w nim lepiej poznać jego twórczość oraz kulturę regionu.
Michał Kajka urodził się w 1859 r. i był najwybitniejszym mazurskim poetą ludowym, współzałożycielem Mazurskiej Partii Ludowej. Pochodził z rodziny „biednych chałupników”. Mimo to udało mu się wykształcić i poświęcić swoje życie pracy twórczej. Matka (Justyna z Zawadzkich) oraz ojciec (Fritz/Frycz Kayka) posługiwali się wyłącznie językiem polskim.
Muzeum Michała Kajki powstało w 1968 r. Wówczas to, w 110. rocznicę urodzin poety, powołano instytucję kultury, która dba o dziedzictwo mazurskiego twórcy. Działa w odrestaurowanym domu, w którym Michał Kajka żył przez ponad pół wieku i który sam zbudował. Kajka w wieku 24 lat ożenił się z pochodzącą z Ogródka Wilhelminą Karaś. Wkrótce nabył sześć hektarów ziemi i w 1886 r. postawił tu dom z zabudowaniami gospodarczymi. Z zawodu był cieślą i murarzem, budował domy w całej okolicy jako znany i ceniony fachowiec.
Był także prawdziwym “człowiekiem pogranicza”. Michał Kajka nie był ani Niemcem, ani Polakiem, był Mazurem. Modlił się po polsku, ale mówił i czytał także po niemiecku. Chwalił swoje rodzinne strony, zachwycał się pięknem mazurskiej przyrody, ubolewał jednak nad zanikiem w tym krajobrazie „macierzyńskiej mowy”, czyli języka polskiego. Polskość Kajki ukształtowały: gwara mazurska, religijne księgi ewangelickie drukowane staropolszczyzną oraz czasopisma, gazety i kalendarze drukowane dla Mazurów po polsku czcionką gotycką. O tym wszystkim można dowiedzieć się odwiedzając poświęcone jego twórczości muzeum.
– Jesteśmy muzeum biograficznym, w którym opowiadamy również o historii Mazur, twórczości ludowych poetów i dziedzictwie kulturowym naszego regionu. Na urządzonej w muzeum wystawie prezentujemy w sposób chronologiczny koleje życia, działalności poety – mówi Michał Misztal z Muzeum Michała Kajki.
W Ogródku znajduje się jednak nie tylko muzeum, ale również Biblioteka Mazurska – jedno z niewielu tego typu miejsc, dysponujących księgozbiorem dotyczącym Mazur. – Tworzymy w Ogródku wyjątkową przestrzeń, w której poezja Michała Kajki jest nierozerwalnie związana z krajobrazem kulturowym Mazur. Organizujemy liczne wydarzenia kulturalne. Wśród nich: koncerty; spotkania z historykami, etnografami, poetami i pisarzami, a także warsztaty, lekcje muzealne, prelekcje i wykłady – dodaje Misztal i zachęca do odwiedzenia Ogródka podczas wakacyjnych wycieczek.
Chociaż muzeum działa od kilku dziesięcioleci, to w 2011 r. rozpoczęto proces gruntownej renowacji budynku. Trzy lata później zaproszono pierwszych gości na nową wystawę stałą poświęconą twórczości Michała Kajki. Natomiast w 2018 r., po długoletnich staraniach, przeprowadzono renowację grobu Michała Kajki i jego żony Wilhelminy, który znajduje się na cmentarzu ewangelickim w Ogródku.
Wielowiekowa historia wsi
Pierwsze wzmianki o Ogródku pojawiają się w dokumentach z 1550 r., kiedy to książę Albrecht sprzedał Rafałowi Staroście z Grzegorz pięć łók sołeckich w celu założenia wsi czynszowej na 50 włókach między jeziorami Kraksztyn i Druglin oraz Borem Skomackim. Kolejne odnotowane w kronikach wydarzenie miało miejsce w 1656 r. kiedy to Tatarzy podczas najazdu wzięli do niewoli dwadzieścia trzy osoby, tym osiem kobiet. W latach 1709-1711 okoliczna ludność musiała zmierzyć się z epidemią dżumy, które w całym regionie pochłonęła tysiące ludzkich istnień.
W Ogródku działał również niewielki folwark, należący do dworu w Skomacku. Był on dzierżawiony przez arian – jednym z pierwszych dzierżawców był Morsztyn, po nim w 1725 r. Bogusław Arciszewski. Ogródek do 1752 r. podlegał starostwu w Rynie. Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Ogrodtken została w 1938 r. zastąpiona przez administrację nazistowską sztuczną formą Kalgendorf. W 1939 r. wieś liczyła 444 mieszkańców.
Zobacz również: Architektura | Zabytek | Muzeum | Zieleń
Więcej o historii tego miejsca można znaleźć na stronie www.michalkajka.pl/muzeum
Tekst: Tomasz Kobylański, zdjęcia: materiały Muzeum Michała Kajki
