Zarzecze to jedna z dzielnic Wilna, gdzie można spotkać charakterystyczną drewnianą zabudowę. Nie przypadkowo to właśnie tam otwarto Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej, adaptując na nie jeden z najpiękniejszych wileńskich domów z drewna. Budynek przy ul. Połocko 52 był przez długi czas opuszczony i nieużytkowany, groziło mu najgorsze. Na szczęście w porę zadbała o niego gmina Zarzecze.
Jeszcze kilka lat temu ten piękny, drewniany dom na Zarzeczu (lit. Užupis), zbudowany w XIX wieku, gnił i groził zawaleniem. W końcu nasz pomysł – władz miasta i społeczności Zarzecza – stał się faktem. Stary i opuszczony dom zamienił się w pięknego drewnianego łabędzia, a w nim umieściliśmy Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej – napisał burmistrz Wilna Remigiusz Šimašius.
Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej. Fot. Saulius Žiūra
Dom przy ul. Połocko 52 zaczęto budować w 1876 r. według projektu arch. Iwana Lewickiego, zatwierdzonego przez Urząd Miejski w Wilnie. Zgodnie z planem budowy wzniesiono użytkowy, parterowy, drewniany dom o podmurówce z kamienia, drewnianym szkielecie, dwuspadowym dachu i drewnianych okiennicach. Właścicielką była Marija Šulskaja. Po 11 latach dobudowano piętro, według projektu inż. Aleksandara Antonovičiusa. W 1920 roku najemcą został Mykolas Czepas. Jego syn Jan w 1939 r. kupił działkę z domem. Z tego okresu pochodzi drewniana tablica adresowa w języku polskim, umieszczona na ścianie domu, która głosi: Dom Jana Czepasa ul. Połocka 52. Tablica znajduje się dziś w zbiorach muzeum, a jej kopia wisi w dawnym miejscu na południowej elewacji obiektu.
Dom w latach 90. i obecnie. Fot. Vilnius Regional Archive i Medinės miesto architektūros muziejus
Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej przed i po remoncie. Fot. Google Maps i Medinės miesto architektūros muziejus
Dom przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra
Balkon przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra
W okresie międzywojennym dom został podzielony na mieszkania do wynajęcia. Właściciel domu, Jan Czepas, mieszkał na pierwszym piętrze. W czasach sowieckich budynek, podobnie jak inne nieruchomości w Wilnie, przeszedł na własność państwa. Kolejne lata to stopniowy upadek domu przy Połockiej. W 2006 roku wpisano go do Rejestru Obiektów o Wartościach Kulturowych. W 2012 roku podczas oględzin budynku stwierdzono, że znajduje się w stanie grożącym zawaleniem i zabrania się jego użytkowania. Pomimo niepokojących wniosków z oględzin, eksmisję mieszkańców domu rozpoczęto dopiero w 2017 roku, po wykupieniu mieszkań przez władze Wilna. Dwa lata później budynek otrzymał dofinansowanie na remont jako unikalny XIX-wieczny przykład architektury drewnianej oraz na utworzenie w nim Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej. Rozpoczęły się prace konserwatorskie, które zakończono w 2022 r.
Wnętrze domu przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra
Jedno z pomieszczeń przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra
Poddasze przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra
Rozeta przed i po renowacji. Fot. Saulius Žiūra i Medinės miesto architektūros muziejus
Renowacja i prace mające przystosować dom do działalności muzealnej polegały na wymianie przegniłych bali ściennych, wzmocnieniu konstrukcji budynku, pokryciu na nowo dachu oraz remoncie zniszczonej klatki schodowej i dobudowie nowej. Podczas renowacji budynku zachowano 80 procent autentycznych elementów architektonicznych: okna z okiennicami, drzwi, ścianki działowe, podłogi na piętrze, ażurowe ornamenty rzeźbione w drewnie oraz rozetę na suficie wykonaną w technice papier mâché, czyli z masy startego i rozgotowanego papieru z dodatkiem kleju. Tego rodzaju ozdoby były popularne w XVIII-XIX w. W budynku zamontowano także nowe instalacje, w tym nowoczesne systemy bezpieczeństwa. Obiekt dziedzictwa przekazany Dyrekcji Wileńskich Muzeów Pamięci został odrestaurowany przez firmę Ekstra statyba wraz z projektantami Vilniaus plano, ekipami stolarzy Sauliusa Sakalosa i Romosa Valantisa, badaczem polichromii Neringą Šarkauskaite-Šimkuviene i zespołem konserwatorów polichromii Vytautas Dzindziliauskas. Dom przy ulicy Połocko prezentuje wystawę poświęconą dziedzictwu architektury drewnianej Wilna oraz technologiom budowy budynków drewnianych. Można tam pogrążyć się w atmosferze przedwojennego Wilna oraz poznać wiele interesujących faktów z zakresu historii architektury drewnianej czy obejrzeć makiety najciekawszych nowoczesnych budynków z drewna znajdujących się w różnych krajach świata.
Całkowita wartość renowacji budynku wyniosła około 1,2 mln euro. Została sfinansowana przez władze miejskie Wilna i z funduszy UE.
Źródło: mmam.lt, madeinvilnius.lt
Czytaj też: Architektura | Metamorfoza | Renowacja | Zabytek | Historia | Litwa | Drewno
