Choć pierwsza linia warszawskiego metra została oficjalnie uruchomiona w 1995 roku, to plany jego powstania sięgają już początków wieku. W latach 50. udało się w końcu rozpocząć długo wyczekiwaną budowę. Początkowo zakładano powstanie dwóch stacji – Towarowej i Teatralnej, których wystrój miał pozostawać w duchu socrealistycznym i nawiązywać swoim wyglądem do metra w Moskwie. Zachowane, archiwalne projekty oraz opisy pozwalają nam poznać wielkie plany sprzed ponad połowy wieku i zobaczyć jak mogło dziś wyglądać warszawskie metro.
Plany zakładały powstanie trzech połączonych ze sobą linii o łącznej długości około 36 km. Dla połączenia północnej i południowej części Warszawy przyjęto wstępnie budowę ośmiu stacji, z kolei na odgałęzieniu na Pragę mówiono o dwóch. Na projekty stacji Teatralnej i Towarowej rozpisano nawet konkurs, dzięki któremu dziś wiemy, jak mogło wyglądać warszawskie metro, gdyby udało się zrealizować zapoczątkowane wtedy prace.
Stacja metra Towarowa miała być zlokalizowana przy ul. Targowej, natomiast Teatralna miała mieścić się na pl. Teatralnym. Pierwsza miała odpowiadać tematyce wyzwolenia Warszawy przez Armię Czerwoną, druga miała zostać poświęcona sztuce.
W toku konkursu w 1953 roku wyłoniono laureata stacji Teatralnej. Pierwszą nagrodę otrzymali architekci Jan Bogusławki, Aniela Bogusławska oraz malarz Edmund Czarnecki. Stacja Towarowa nie doczekała się oficjalnego projektu. Wyróżniono dwa projekty – zespołu pod kierownictwem Jana Seweryna Sokołowskiego, profesora Akademii Sztuk Pięknej w Warszawie oraz architekta Michała Ptic-Borkowskiego i malarza Romana Łukijanowa. Według projektów, obie stacje miały dosłownie ociekać socrealizmem – było tam dużo złoceń, marmuru, kamienia i rzeźb.
Wielkie i ambitne plany dotyczące budowy metra pojawiły się tuż po wyzwoleniu Warszawy w 1945 r. na łamach ówczesnej prasy. Ich autorem była pracownia komunikacyjna Biura Odbudowy Stolicy pod kierownictwem inż. Mieczysława Krajewskiego. To właśnie w tym miejscu przygotowywano pierwsze szkice i plany, ale na oficjalne działania ówczesnych władz mieszkańcy musieli jeszcze poczekać. Dopiero pod koniec 1950 roku rząd podjął uchwałę o projektowaniu i budowie warszawskiego metra. W tym celu zainicjowano działanie nowego obiektu, Biura Projektów Metroprojekt.
Prosty schemat linii metra w 1953 r. Marcin Floryan, CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons
Niestety, prace te bardzo szybko zostały porzucone. Prawdopodobną przyczyną rezygnacji z przełomowej inwestycji miał być brak środków na jej realizację przez ówczesne władze. Udało się zbudować jedynie tzw. odcinek doświadczalny na Targówku. Działania projektowe wznowiono w połowie lat 70., a pierwszy fragment metra oddano do użytku w 1995 roku.
Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski na początku 2023 roku przedstawił plany rozbudowy warszawskiego metra, które obecnie składa się z dwóch linii. Do 2050 roku w stolicy ma powstać aż pięć linii metra, które mają składać się w sumie na 70 km nowych tras.
Źródła: Stacja Muranów, well.pl, eska.pl
Czytaj też: Architektura | Wnętrza | Miasto | Komunikacja miejska | Warszawa | Moskwa | Rosja | Socrealizm
