Zamek w Trokach jest najważniejszym spośród wszystkich zabytków miasteczka, leżącego niecałe 30 km od Wilna. Jest to największa twierdza na Litwie i jedyny tego typu obiekt w Europie Wschodniej położony na wyspie jeziora. Budowla przyciąga do Trok każdego roku rzesze turystów, którzy chcą zobaczyć malowniczo położony, gotycki zamek.
Pierwszy zamek w Trokach powstał w połowie XIV wieku dzięki Kiejstutowi, który utworzył tam stolicę swojego księstwa, budując murowany zamek na półwyspie jeziora Galwe. Po śmierci fundatora warownia była areną walki o władzę między Jagiełłą i Witoldem. Zamek najeżdżali też Krzyżacy. Finalnie budowlę przejął Władysław Jagiełło.
Trocki zamek. Fot. Dudva, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Zamek na największej z trzech wysp jeziora Galwe polecił wybudować wielki książę Witold w latach 1404-1408. Warownia miała stanowić wsparcie dla wcześniejszego trockiego zamku położonego na półwyspie. Zbudowano dwa skrzydła i 35-metrowy donżon, który mieścił kaplicę i część pomieszczeń mieszkalnych. Najważniejszym elementem struktury zamkowej został czworoboczny pałac książęcy z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym drewnianymi galeriami. W drugiej fazie rozbudowy używano głównie czerwonej cegły, nie kamienia jak wcześniej. Jego dekoracja była skromna – ograniczała się do glazurowanych cegieł i witraży w oknach. Obiekt był utrzymany w stylu gotyckim. Trzecia faza to głównie prace nad modernizacją i wzmacnianiem obronności budowli. Zamek w Trokach stracił swoje znaczenie militarne wkrótce po bitwie pod Grunwaldem, kiedy to główny wróg Wielkiego Księstwa Litewskiego został pokonany przez wojska polsko-litewskie. Dawna twierdza została przekształcona w rezydencję książęcą. Pod rządami Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta obiekt został przebudowany w stylu renesansowym i przeszedł kolejne prace adaptacyjne w celu przekształcenia w letnią rezydencję. W czasie wojen z Moskwą został zrujnowany, a z odbudowy zrezygnowano.
Połowa XIX w., ruiny zamku w Trokach. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona, autor: Julian Cegliński
W XIX w. powstały pierwsze plany rekonstrukcji zamku. W 1888 roku Imperialna Komisja Archeologiczna dokonała dokumentacji pozostałości budowli, a w 1905 władze carskie zdecydowały się na konserwację i częściowe odrestaurowanie ruin. Po I wojnie światowej Troki znalazły się na terytorium II Rzeczypospolitej. Prace rozpoczął polski konserwator zabytków Stanisław Lorentz po wizytacji zamku w maju 1929 roku, w czasie której podjęto decyzję o natychmiastowej potrzebie podjęcia działań w celu zachowania pozostałości budowli. Pierwsze prace wykonano w latach 1929-1930. Po ustąpieniu Lorentza ze stanowiska konserwatora, jego następcy zmienili zakres prac i rozpoczęli prace rekonstrukcyjne. Plan odbudowy przygotował i nadzorował prace architekt Jan Borowski, przy współpracy prof. Juliusza Kłosa. Po II wojnie światowej prace były kontynuowane etapami przez Litwinów. Zamek uzyskał swoją ostateczną formę w 1984 roku. Po odbudowie reprezentuje styl gotycki (według domniemanego stanu z XV wieku).
W 1962 roku zamek został przekazany Muzeum Historycznemu w Trokach. Są tam wystawiane ekspozycje historyczne wielkich książąt litewskich, znaleziska archeologiczne i artefakty. W obiekcie odbywają się także rekonstrukcje średniowiecznych bitew. Zamek w Trokach jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Litwy.
Źródło: budowle.pl, my-tuitam.pl
Czytaj też: Architektura | Zabytek | Historia | Ciekawostki | Podróże
