Bielsko-Biała to urokliwie miasto, położone u stóp Beskidów Śląskiego i Małego. Do 1951 r. były to jednak dwa odrębne miasta – położone na Śląsku Cieszyńskim Bielsko i małopolska Biała. Do dziś zachowały się budynki, które były siedzibami władz Bielska i Białej. Jest ich kilka, a do głównej siedziby przy Placu Ratuszowym 1 można zajrzeć w godzinach pracy Urzędu Miejskiego oraz podczas okolicznościowych oprowadzań z przewodnikiem. Kolejne okazje jeszcze tej jesieni.
Bielsko i Biała od drugiej połowy XIX wieku tworzyły jeden ośrodek przemysłowy, który był trzecim co do wielkości centrum włókienniczym w dawnej monarchii Habsburgów. Po raz pierwszy Biała została wcielona do Bielska podczas okupacji niemieckiej jako Bielsko Wschód (Bielitz Ost). Po zakończeniu II wojny światowej, miasta zostały rozłączone, by ponownie stworzyć jeden organizm miejski w 1951 r.
Historia obu części dzisiejszego Bielska-Białej jest jednak długa. Bielsko ma swój średniowieczny rodowód, a Biała obchodziła w tym roku 300-lecie uzyskania praw miejskich. Na stolicę Podbeskidzia składa się również 11 dawnych wiosek, które były przyłączane do niej aż do 1977 r.
Najbardziej znany ratusz w mieście
Dziś wizytówką miasta jest obiekt położony przy Placu Ratuszowym, który był niegdyś ratuszem Białej. W latach 90. XX wieku i później obiekt przeszedł liczne renowacje. Dziś jest główną siedzibą bielsko-bialskiego samorządu, gdzie ma swoją siedzibę aktualny prezydent, rada miejska oraz niektóre wydziały urzędu miejskiego.
Reprezentacyjny gmach został wzniesiony w stylu neorenesansowym w latach 1895-1897 wedle projektu Emanuela Rosta Juniora. Tak jak wiele innych budynków Bielska-Białej nawiązuje do architektury Wiednia – ratusza w wiedeńskiej dzielnicy Währing.
Trójkondygnacyjny gmach od strony zachodniej posiada dwa krótkie skrzydła, co sprawia, że plan budowli układa się w kształt podkowy. Najbardziej reprezentacyjną częścią zewnętrznej bryły jest jednak środkowy ryzalit fasady, z największą ilością detali architektonicznych, charakterystycznych dla neorenesansu. Ma on nawiązywać do fasady Pałacu Sprawiedliwości w Wiedniu. Tym, co przyciąga uwagę, są również rzeźby antycznych bóstw – bogini pokoju Eirene z rogiem obfitości czy Plutosa, boga bogactwa. Do mieszczańskiego etosu nawiązuje natomiast motyw pszczoły, który można dostrzec w tarczy herbowej. Ponad całym budynkiem wznosi się natomiast wieża zegarowa z loggią, a niezwykle dekoracyjne są wnętrza holu wejściowego, westybulu czy też sali, gdzie do dziś odbywają się sesje Rady Miasta.
Więcej zdjęć w galerii pod artykułem.
Jaka jest historia obiektu?
Powstały w latach 90. XIX wieku budynek zastąpił dotychczasowy ratusz, stojący przy rynku Białej (obecnie to Plac Wojska Polskiego) od 1827 roku. Dlaczego? Budynek był za mały dla prężnie rozwijającego się ośrodka miejskiego. Dlatego też w 1894 roku ogłoszono i przeprowadzono konkurs, za sprawą którego wybrano projekt Emanuela Rosta. Zdjęcia starego ratusza Białej prezentujemy poniżej (warto wspomnieć, że w ostatnich latach prowadzone były prace renowacyjne, dzięki którym odzyskał dawny blask – dzięki dotacji miejskiego samorządu, naprawiono więźbę dachową i pokrycie dachu).
Więcej zdjęć w galerii pod artykułem.
Nowa siedziba pstryczkiem w nos dla lipnickich panów
W nowym budynku oprócz władz miejskich z burmistrzem Johannem Rosnerem, urzędowały też Komunalna Kasa Oszczędności oraz policja, żandarmeria i muzeum miejskie. Usytuowanie ratusza miało mieć wymiar ideowy. Stąd też blichtr nowego budynku – reprezentacyjny ratusz wyraźnie dominował wtedy nad budowlą starego dworu starostów lipnickich. Byli to dawni panowie tych ziem, od których tutejsi mieszczanie byli wcześniej uzależnieni. Miał to być symbol zwycięstwa na feudalizmem.
Bielsko-Biała: czy to jedyne miejskie ratusze?
Właśnie nie. Opisane wcześniej dwa obiekty to ratusze, który były siedzibami władz Białej. Co zatem z ratuszami w Bielsku? Tu sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Wiadomo, że były tutaj aż… 4 budynki!
Pierwszym był drewniany ratusz na bielskim rynku, którego ślady odkryto podczas prac archeologicznych prowadzonych w latach 90. XX wieku. Kolejną siedzibą władz była kamienica – także przy rynku (obecnie pod numerem 7). Budynek ten (pochodzący z XVII wieku) został wykupiony przez miasto od kupca Ferdynanda Koronsay’a w 1759 roku. Funkcję ratusza pełnił prawdopodobnie do 1819 roku, a przez kolejne kilkadziesiąt lat był siedzibą urzędu celnego.
Kolejną siedzibą władz Bielska była inna kamienica, także znajdująca się przy rynku, która powstała w miejscu dwóch domów spalonych w pożarze. Jednak jako ratusz funkcjonowała tylko do 1849 roku. Wtedy, na ponad pół wieku, budynek był siedzibą sądu, urzędu finansowego i starostwa. Później był tu posterunek straży miejskiej i komisariat policji. Przez pierwsze cztery dekady XX wieku (a dokładniej do 1941 roku) było tu natomiast miejskie muzeum.
Ostatnia siedziba, przebudowana w stylu modernistycznym, znajdowała się przy ulicy Cieszyńskiej 10 (dziś to siedziba sądu). Miejskie władze urzędowały tu od 1849 roku. Urzędnicy potrzebowali jednak dodatkowych przestrzeni i 38 lat później u wylotu ulicy Kopernika postawiono drugi budynek. Przebudowano je tuż przed rozpoczęciem II wojny światowej, a w sumie miejskie władze urzędowały tu aż do końca 1950 roku – czyli do momentu połączenia Bielska z Białą.
Na co jeszcze zwrócić uwagę?
Tereny te mają nie tylko złożoną historię. Ale były też bardzo różnorodne. Zamieszkiwały je różne grupy narodowościowe. Te różnice kulturowe widoczne są w tkance miasta do dziś. Architektura miasta jest niezwykle bogata. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule “Bielsko-Biała. Wyjątkowa architektura ‘małego Wiednia’”.
Dla osób, które chciałyby poznać poszczególne miejsca bardziej wnikliwie, lokalny samorząd udostępnia bezpłatnie przewodnik „Zwiedzaj Bielsko-Białą. Trasy turystyczne”. Jest on dostępny on-line tutaj, a w materiale przygotowanym przez Wydział Promocji Miasta UM w Bielsku-Białej można odnaleźć wiele archiwalnych zdjęć i przydatnych informacji na temat poszczególnych obiektów.
Czytaj też: Architektura w Polsce | Ciekawostki | Podróże | Historia | Miasto | Zabytek | whiteMAD na Instagramie
Artykuł sponsorowany.
