Gmach Santander Bank Polska S.A., czyli budynek dawnej Miejskiej Kasy Oszczędności, to najbardziej kontrowersyjny obiekt stojący na wrocławskim Rynku i placu Solnym. Mimo że ma już ponad 80 lat wciąż traktowany jest przez wielu jak ciało obce w zabytkowej tkance. Gmach dumnie wieńczący oś widokową ulicy Oławskiej jest jednym z pierwszych wieżowców zbudowanych we Wrocławiu.
Biurowiec Miejskiej Kasy Oszczędności przy Rynku 9-11 (niem. Städtische Sparkasse) stanął na miejscu trzech istniejących tam wcześniej kamienic o bogatej historii i rodowodzie sięgającym nawet średniowiecza. Zostały wyburzone aby ustąpić miejsca nowej konstrukcji, bardzo nowoczesnej jak na tamten okres.
6 października 2023. Autor zdjęcia: Szczecinolog/fotopolska.eu, Licencja: CC BY-SA 4.0
W 1930 roku rozpoczęto budowę. Nowy gmach powstał na podstawie projektu wyłonionego w zamkniętym konkursie z 1929 roku, autorstwa Henricha Rumpa. Zwycięski projekt wpisywał się w ówczesne poglądy na architekturę nowoczesną, modernistyczny styl oraz nowatorskie projekty urbanistyczne i fascynacje nowojorskimi wieżowcami radcy budowlanego Wrocławia, Maxa Berga. Miał to być gmach o dwóch przenikających się bryłach: dziesięciokondygnacyjnej i trzynastoosiowej od strony Rynku oraz siedmiokondygnacyjnej i czternastoosiowej od strony pl. Solnego. Budynek posiadał dwukondygnacyjną piwnicę, w której umieszczono skarbiec. Żelbetowa konstrukcja usztywniona była stropami Ackermanna i monolitycznym ścianami. Elewacja została pokryta wapieniem muszlowym. Najwyższa kondygnacja, w której znajdowała się kawiarnia, była cofnięta w stosunku do elewacji i pokryta niklowaną stalą. Wejście główne znajdowało się od strony Rynku. Ozdobiono je reliefami w stylu art déco autorstwa Gustava Adolfa Schmidta. Powyżej portalu umieszczony został relief ze stylizowanym herbem Wrocławia.
Kamienice nr 9 i 10/11 przed ich wyburzeniem pod budowę gmachu Miejskiej Kasy Oszczędności i budynek obecnie. Źródło: Wrocław. Fotografie z okresu międzywojennego. Iwona Bińkowska , VIA NOVA , Wrocław 2004, Public domain, via Wikimedia Commons i Szczecinolog/fotopolska.eu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrza budynku były również ozdobione w stylu modernistycznym. Na wyższe kondygnacje można było dostać się schodami oraz czterema windami, w tym windą typu paciorkowego z dwudziestoma kabinami, zachowaną i czynną do dziś. Jest to jedna z trzech w Polsce zachowanych tego typu wind i jedna z niewielu na świecie. W 1940 roku został opracowany projekt przebudowy budynku banku oraz części zachodniej pierzei Rynku i całej północnej pierzei pl. Solnego. Zgodnie z projektem budynek miał zostać obniżony i pokryty stromym dachem. Z powodu II wojny światowej projekt nie został zrealizowany. Wrocławskie Stare Miasto zostało bardzo poważnie zniszczone podczas Oblężenia Wrocławia (Festung Breslau) w 1945 roku. Wytrzymała i nowoczesna konstrukcja gmachu banku pozwoliła mu przetrwać w dużo lepszym stanie niż starym kamienicom.
Gmach w 1931 i 2022 r. Źródło: Deutsche Bauzeitung, nr 101 i mamik/fotopolska.eu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Po II wojnie światowej budynek wyremontowano i znalazł tam swoją siedzibę Bank Zachodni, później funkcjonujący pod nazwą Bank Zachodni WBK, a obecnie Santander Bank Polska. W 2018 roku biurowiec został sprzedany. Kupiła go wrocławska spółka, gdzie udziałowcem jest najbogatszy wrocławianin Paweł Marchewka. Nowy właściciel chce przebudować obiekt i utworzyć tam m.in. hotel i mieszkania. Jego wniosek o pozwolenie na budowę nie został jeszcze rozpatrzony.
Rynek w 1945 i 1965, widok w stronę pl. Solnego. Źródło: Wrocław 1945-1965 Tomasz Olszewski, Ignacy Rutkiewicz Wydawnictwo “Polonia” Warszawa 1966
W 2020 roku gmach wpisano do rejestru zabytków. “To istotny element lokalnej tożsamości kulturowej, który posiada wartość historyczną, artystyczną i naukową(…). Jest ważnym świadectwem rozwoju miasta i źródłem dla badań naukowych nad architekturą tego okresu” – napisała w uzasadnieniu decyzji ówczesna konserwator Barbara Nowak-Obelinda.
Źródło: tuwroclaw.com, polskaniezwykla.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Historia | Wrocław
