Dom Zemełki to jeden z najstarszych i najcenniejszych zabytków Konina. Prosty budynek, tak naprawdę niczym nie wyróżniający się w swojej bryle architektonicznej, został wybudowany w II połowie XVI wieku. Przez lata kamienica pełniła wiele funkcji, m.in. oświatowe. W ostatnim czasie obiekt stał opuszczony. W 2021 roku rozpoczęły się zaawansowane prace modernizacyjne i budowlane. Efekty trzyletniego remontu domu słynnego koninianina robią wrażenie. Odrestaurowane wnętrza zostały przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a na tyłach posesji wybudowano nowe skrzydło. Projekt powstał w poznańskiej pracowni TOYA DESIGN. Teraz miasto szuka najemców obiektu.
Dom Zemełki ma około 430 lat. To najstarsza murowana budowla świecka w Koninie. W tamtym czasie w mieście dominowała zabudowa drewniana. Kamienica została wzniesiona w drugiej połowie XVI wieku przez Jana Zemełkę – polskiego lekarza, filozofa i działacza społecznego, wybitnie zasłużonego nie tylko dla swojego rodzinnego miasta, ale także Koła i Kalisza. Budynek swój obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z przełomu XIX i XX wieku. W 1974 roku kamienicę wpisano do rejestru zabytków. Od 1866 do 1938 roku budynek pełnił funkcje szkolne – początkowo mieściło się w nim progimnazjum, następnie szkoła handlowa (1907-1919), a do wybuchu II wojny światowej gimnazjum humanistyczne.
Po wybuchu wojny i wkroczeniu do Konina hitlerowców, 22 września 1939 r. pod murami Domu Zemełki wykonano egzekucję na dwóch obywatelach miasta: Aleksandrze Kurowskim i Mordechaju Słodkim. Egzekucja ta miała charakter propagandowy, mający na celu zastraszenie mieszkańców i zapobieżenie wszelkiemu oporowi przeciwko nowym władzom niemieckim. Ślady po kulach karabinowych są do dziś widoczne na fasadzie od strony pl. Wolności. Nad wejściem do budynku znajduje się tablica (1917 r.) poświęcona Tadeuszowi Kościuszce. W 1984 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą siedem osób zamordowanych przez niemieckich żołnierzy 11 listopada 1918 r.
Kamienica po odsłonięciu tablicy poświęconej Tadeuszowi Kościuszce w 1917 r. i widok współczesny. Fot. M. Pęcherski (zbiory MOK, nr inw. MOK/H/467) i whiteMAD/Mateusz Markowski
W późniejszych latach w kamienicy działało Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych oraz Powiatowe Biuro Geodezji. Od 2014 roku dom jest własnością miasta, które przeprowadziło gruntowny remont. Prace trwały ponad trzy lata.
Plac Wolności (ówczesny Adolf Hitlerplatz) na pocztówce z czasów okupacji niemieckiej i obecnie. Fot. Muzeum Okręgowe w Koninie i whiteMAD/Mateusz Markowski
Obecnie w odnowionej kamienicy zachwycają piwnice z cegły i kamienia, pokoje dla potrzeb hostelu urządzone na najwyższych piętrach historycznego obiektu oraz w nowej części, ale też ozdobne posadzki, parkiety, drewniane drzwi, oliwkowe ościeżnice okienne zaprojektowane na wzór historycznej stolarki, drewniane schody i nowoczesny pawilon połączony z częścią zabytkową przeszklonym łącznikiem z klatką schodową i windą.
Dom Zemełki ok. 1910 r. i obecnie. Fot. pocztówka ze zbiorów Pracowni Ikonograficznej Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu i whiteMAD/Mateusz Markowski
W ramach prac wymieniono wszystkie tynki, stropy, więźbę dachową wraz z poszyciem oraz wszelkie instalacje. Usunięto też wtórne ściany działowe. Docelowo w Domu Zemełki będzie się znajdował Inkubator Aktywności Kulturalnej i Punkt Informacji Turystycznej.
Kamienica przed i po remoncie. Fot. konin.pl i whiteMAD/Mateusz Markowski
W ostatnim czasie powstała książka Krzysztofa Gorczycy z Muzeum Okręgowego w Koninie pt. „Kamienica Zemełki w Koninie”. Autor sprawował nadzór archeologiczny podczas remontu budynku. Z wiadomości i odkryć, których dokonał, powstała niezwykle ciekawa monografia.
Tył domu przed i po renowacji. Fot. Google Maps i whiteMAD/Mateusz Markowski
Inwestycja pochłonęła 21,5 mln zł, z czego 8 mln zł pochodziło z funduszy unijnych, prawie 5 mln zł z Polskiego Ładu, a kolejne 2 mln zł z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych.
Serdecznie dziękuję Panu przewodnikowi Andrzejowi Łąckiemu za pomoc w realizacji artykułu.
Projekt: TOYA DESIGN
Źródło: konin.pl, konin.naszemiasto.pl
Czytaj też: Zabytek | Architektura w Polsce | Metamorfoza | Konin | Renowacja
