Ogrody Królewskie na Wawelu zostały otwarte dla wszystkich zwiedzających. Po raz pierwszy w historii udostępniono tajemnicze przejście do ogrodów z dziedzińca arkadowego przez sień studzienną, prowadzące na imponujący taras, skąd roztacza się niezapomniany widok na Kraków. Wystawa „Kontrasty” prezentująca rzeźby Pawła Orłowskiego, wpisuje się w zainicjowany cykl plenerowych ekspozycji w ogrodach Zamku Królewskiego na Wawelu, stanowiąc przykład synergii sztuki dawnej i współczesnej.
“Od 2020 roku to już tradycja, że sezon wiosenno-letni na Wawelu otwieramy zaproszeniem do Ogrodów Królewskich, gdzie prezentujemy rzeźby artystów XX i XXI wieku. W ubiegłych latach podziwialiśmy prace Józefa Wilkonia, Bronisława Chromego i Zdzisława Beksińskiego. Dziś zawitały do nas dzieła Pawła Orłowskiego, które w zetknięciu z historycznym miejsce będą z pewnością wywoływać emocje wśród naszych Gości” – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
Uwagę gości przyciągać będą nie tylko historyczne detale architektoniczne Wawelu podziwianego z ogrodów, ale również intrygujące rzeźby wykonane z metalu i brązu. Dr Bogumiła Wiśniewska, kuratorka wystawy „Kontrasty” i kustosz Zamku Królewskiego na Wawelu, zwraca szczególną uwagę, że dzięki zestawieniu 17 dzieł Orłowskiego z zabytkową tkanką architektoniczną zamku, formy przestrzenne artysty nabierają nowego znaczenia.
Wystawa rzeźb Pawła Orłowskiego. Fot. Zamek Królewski na Wawelu
“Wybór kubizujących rzeźb, które nawiązują do dorobku mistrzów sztuki dawnej, sięgają po inspiracje antyczne, lecz są poddane komputerowemu modelowaniu, wskazuje na zmianę postrzegania formy i bryły we współczesnej rzeźbie. Orłowski sięga równocześnie po innowację i tradycję, odwołuje się do popularnej formuły pomników jeźdźców konnych i nadaje im własną formę, którą z rozmachem prezentujemy w Ogrodach Królewskich, pozwalając na budowanie indywidualnych skojarzeń i interpretacji” – mówi dr Bogumiła Wiśniewska.
Kubizujące rzeźby są formalnym, przestrzennym zapisem współczesności. Artysta postrzega je również jako awatary przyszłości. Równocześnie to formy, które są tu i teraz, zatrzymane w czasie i wyrażone za pomocą bryły myśli o sztuce.
“Przed nami otoczenie imponującej architektury rezydencji królewskiej Jagiellonów, feeria barw i zapachów roślinności nawiązującej układem do historycznych ogrodów. Wspólnie tworzymy miejsce, gdzie sztuka dawna doskonale koresponduje ze sztuką współczesną, otwiera się na nowe znaczenia i dyskursy, a odbiorców przygotowuje na nowe doznania i zachwyca obcowaniem z dziedzictwem kulturowym” – mówi dr Wiśniewska.
Ogrody Królewskie na Wawelu otwarto w 2005 roku. Prace archeologiczne na tym terenie rozpoczęły się w latach 90. XX wieku. Archeolodzy z dokumentów i zachowanych inwentarzy zamkowych wiedzieli, że między wschodnim skrzydłem zamku a murem obronnym istniały od XVI wieku ogrody królewskie. Tworzenie ich zaczęło się prawdopodobnie po pożarze wschodniego skrzydła zamku w 1536 roku. Ogród stanowiły krzyżujące się chodniki z cegieł starannie ułożonych na zaprawie, a powstałe pomiędzy nimi kwatery wypełniane były czarną ziemią. W specjalnych dębowych skrzyniach hodowano lecznicze zioła i przyprawy. Poniżej ogrodu królowej Bony znajdował się ogród jej męża króla Zygmunta I Starego, który miał charakter wypoczynkowy. Znajdowała się na jego terenie altana zwana „Rajem”, a rachunki zamkowe wspominają o istnieniu winnicy i ptaszarni. W ogrodzie króla, w pobliżu gotyckiego muru obronnego archeolodzy odkryli świetnie zachowany kilkumetrowej długości odcinek „drogi królewskiej” ułożonej z cegły prowadzącej niegdyś do królewskiej łaźni. To dziś najstarsza ceglana renesansowa droga w Polsce.
Ogrody królewskie, chociaż za czasów Wazów zaniedbywane, przetrwały na Wawelu dwa stulecia. Podczas potopu szwedzkiego zniszczono królewską łaźnię. Dalsze zniszczenia spowodowała przebudowa fortyfikacji w XVIII wieku. Ostatecznie jednak zdewastowane zostały podczas zaborów w XIX wieku przez Austriaków, mających na Wawelu swoje koszary wojskowe. Pierwsze plany rekonstrukcji ogrodów na Wawelu pojawiły się w okresie międzywojennym. W czasie II wojny światowej generał-gubernator Hans Frank na ich terenie posiadał korty tenisowe. Podczas II wojny wybudowano w tym rejonie basen przeciwpożarowy, czasem uważany błędnie za osobisty basen Hansa Franka.
Obecnie prowadzone prace i udostępniona dla turystów ekspozycja ma na celu jak najwierniejsze odtworzenie wyglądu ogrodów z czasu ich powstania, czyli z okresu renesansu. Korzystając z przekazów historycznych i na podstawie prac archeologicznych udało się bardzo wiernie odtworzyć wygląd ogrodów na dwóch tarasach. Na trzecim, dolnym tarasie nadal prowadzone są jeszcze badania archeologiczne. W dębowych skrzyniach jak dawniej pojawiły się zioła i przyprawy. W niewielkich kwaterach utworzonych przez układ ceglanych chodników posadzono rośliny sięgające swoim rodowodem XVI wieku i pojawiające się w historycznych wawelskich przekazach. Przy zrekonstruowanej pergoli posadzono winorośl oraz starą sprowadzaną do Polski od około 1600 roku odmianę róży francuskiej, której odtworzenia podjęła się jedyna w Polsce szkółka ratująca historyczne odmiany roślin mieszcząca się w Inowrocławiu. W okazałych ceramicznych donicach posadzono oleandry, fuksje i kasje. Wszystko to tworzy unikatowy przykład niewielkiego przyprawowo-wypoczynkowego renesansowego ogrodu królewskiego. Dyrekcja i opiekunowie ogrodu obiecują, że roślinność ogrodu sukcesywnie będzie uzupełniana o kolejne gatunki historycznych odmian roślin uprawianych w XV i XVI wieku.
Źródło: Zamek Królewski na Wawelu
Czytaj też: Muzeum | Zabytek | Zieleń | Historia | Kraków
