Pałac w Dolsku w woj. zachodniopomorskim to wyjątkowa i przepiękna posiadłość w stylu neogotyku angielskiego, o której mówi się jednak niewiele. Z całkowitej ruiny podniosła ją fundacja Pałac w Dolsku-Stiftung Schloss Dölzig, wkładając w to od połowy lat 90. kolosalną pracę. Jeszcze nie tak dawno pałac nie miał dachów, stropów ani sporej części murów. Dziś wygląda prawie tak samo dostojnie, jak za swoich najlepszych czasów. Małe Sanssouci – tak dawniej nazywany był pałac – znów zachwyca zrekonstruowaną fasadą oraz bogato zdobionymi wnętrzami.
Pierwsza wzmianka dotycząca pałacu pochodzi z 1713 r., gdy właścicielem Dolska był Friedrich W. von der Marwitz. Pałac prawdopodobnie powstał w miejscu starej wieży rycerskiej. Przebudowano i rozbudowywano go kilkakrotnie w XVIII i XIX w. Ukończona w 1828 r. przebudowa z inicjatywy Karla von Tresckow, ukształtowała w dużej mierze obecny wygląd obiektu. W kolejnych przebudowach w latach 1845 i 1889 zastosowano formy neogotyckie i motywy nawiązujące do baroku. Projekt trzywieżowego pałacu z dużym tarasem i całą masą dekoracyjnych elementów z piaskowca powstał w pracowni Karla Friedricha Schinkla. W czasach swojej świetności zyskał określenie małe Sanssouci, w nawiązaniu do okazałego pałacu Hohenzollernów w Poczdamie.
Pałac w Dolsku na pocztówce z 1933 r. Źródło: Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig
Dookoła założono park w stylu angielskim. W połowie XIX w. w skład założenia wchodziły: pałac z krajobrazowym parkiem ozdobnym, ogród użytkowo-ozdobny, park leśny z małym zbiornikiem wodnym oraz staw młyński przy zachodniej granicy parku. Od strony drogi wiejskiej tereny ogrodów ogrodzone były wysokim murem z cegły. W części zachodniej założenia znajdowało się mauzoleum rodowe rodu von Treskow. Aktualnie elementy kompozycji przestrzennej uległy znacznemu zatarciu. Wiele dębów w wieku 150-250 lat, wiązów szypułkowych w wieku 100-150 lat oraz platan klonolistny, jesion wyniosły, grab i buk stanowią dzisiaj pomniki przyrody.
Pałac w czasach swojej świetności i jego ruiny. Źródło: Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig
W 1933 r. przejęły go władze III Rzeszy i pełnił wówczas funkcję szkoły, kina, domu kultury i centrali hufca. Od stycznia 1945 r. był wykorzystywany jako radziecki lazaret, następnie urządzono tam mieszkania dla oficerów zaopatrzeniowych, a w latach 60. XX w. pałac częściowo pełnił funkcję magazynu zboża. Po pożarze z 1967 r. opuszczony i systematycznie grabiony obiekt popadł w ruinę.
Ruiny pałacu i gmach podczas odbudowy. Źródło: Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig
Pałac zakupił w 1993 r. berliński przedsiębiorca polskiego pochodzenia Krzysztof Mudzo. Na początku odgruzowano wnętrza i zabezpieczono zagrożone mury. W 2002 r. rozpoczęto odbudowę ścian obwodowych i nośnych. W 2008 r. odbudowano sklepienia w piwnicach i mury do wysokości pierwszego piętra. Rok później wykonano schody i stropy poddasza. W 2011 r. budynek zadaszono oraz podłączono instalacje. W 2022 r. ukończono renowację elewacji, a wkrótce później zakończyła się rekonstrukcja drewnianego ganku na osi głównej pałacu. W czasie odbudowy bardzo pomocne okazały się zdjęcia i uratowane relikty. W wielu miejscach jednak zaprojektowano zupełnie nowy detal, utrzymany w stylistyce charakterystycznej dla pałacu i tego okresu w historii.
Zrujnowana i odbudowana posiadłość. Źródło: Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig
Dolski pałac nie bez kozery nosił swoją nazwę. W czasach świetności zachwycał urodą, a dzięki ogromnym nakładom pracy, finansowym i wielkiej pasji właściciela, dziś znów jest perłą zachodniej Polski. Za ratowanie zabytku Krzysztof Mudzo otrzymał w 2013 r. srebrną odznakę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Źródło: rekonstrukcjeiodbudowy.pl, Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig, rowery.wzp.pl
Zdjęcia: Fundacja Pałac w Dolsku -Stiftung Schloss Dölzig
Czytaj też: Architektura | Renowacja | Pałac | Architektura w Polsce | Wille i rezydencje
