W sąsiedztwie największego na świecie gotyckiego zespołu zamkowego, jakim jest zamek w Malborku, zakończyły się niedawno zaawansowane prace budowlano-konserwatorskie. W ich ramach odbudowano dwa budynki gospodarcze pochodzące z okresu średniowiecza. Obiekty zostały zniszczone przez Armię Czerwoną w 1945 roku. Inwestycja jeszcze trwa, bo trzeba wyposażyć obiekty i dokonać przeprowadzek. Oficjalne oddanie do użytku ma nastąpić wiosną tego roku. Podniesione z gruzów zabytki będą służyły muzealnikom, mieszkańcom i turystom.
Zamek w Malborku (niem. Ordensburg Marienburg) został wzniesiony w kilku etapach od 1280 do poł. XV w. przez zakon krzyżacki. Od 1309 r. był siedzibą wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego i władz Prus Zakonnych. W 1772 r. został zajęty przez administrację Królestwa Prus i zdewastowany. Szeroko zakrojone prace restauratorskie przeprowadzono w latach 1817–1842 i 1882–1944. Rok później nadeszła wielka katastrofa, która zniszczyła wysiłki konserwatorów i architektów pieczołowicie dążących do pełnej restauracji zespołu zamkowego. W 1944 roku decyzją niemieckich władz wojskowych Malbork stał się twierdzą, a tym samym zamek – głównym celem nacierającej Armii Czerwonej. Skutkiem tych działań było znaczne zniszczenie zabytkowego kompleksu. Na przedzamczu północnym ogień artyleryjski obrócił w ruinę zabudowania gospodarcze, zaledwie kilka lat wcześniej przywrócone do swojego historycznego kształtu. Ponowna rekonstrukcja gotyckiego kompleksu odbyła się pod koniec lat 40., lecz tak naprawdę trwa do dziś.
Zniszczony zamek w 1945 r. Fot. Hajotthu, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Jeszcze do niedawna gospodarcze zabudowania były jednymi z ostatnich śladów po wojennych zniszczeniach na ok. 20-hektarowym terenie zespołu zamkowego. Prowizorycznie zabezpieczone średniowieczne mury czekały na swój moment od niemal 80 lat. Odtworzenie zabudowy wraz z nadaniem jej nowych funkcji było możliwe dzięki dofinansowaniu, które malborska instytucja pozyskała z funduszy norweskich oraz z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Trwające dwa lata prace budowlano-konserwatorskie zakończyły się pod koniec 2023 roku.
Budynki przed i po odbudowie. Fot. Google Maps i Muzeum Zamkowe w Malborku
Przed rozpoczęciem prac relikty budynków przedstawiały przygnębiający obraz. Zostały z nich jedynie fragmenty ścian obwodowych i zarośnięte dziką roślinnością resztki piwnicy gotyckiej. Jedną z wielu niespodzianek było odkrycie pieca połączonego z systemem kanałów grzewczych umieszczonych w posadzce przyziemia, pochodzących z końca XIV w. lub z XV wieku. To wymagało przeprojektowania układu funkcjonalnego. Z kolei katastrofa zachowanego szczytu wymagała nowych rozwiązań konstrukcyjnych. W ramach inwestycji odbudowane zostały bryły historycznych budynków z zachowaniem średniowiecznych reliktów murów. W środku powstała niezależna, współczesna żelbetowa konstrukcja, która spina relikty ścian zabytkowych z nową częścią. Powierzchnia użytkowa pomieszczeń wynosi 2500 m kw. W odtworzonych obiektach powstaje zaplecze naukowo-badawcze Muzeum Zamkowego.
Budynki gospodarcze przed i po odbudowie. Fot. Muzeum Zamkowe w Malborku
Temu dużemu technicznie wyzwaniu podołała firma BUDKON Sp. z o.o. z Gdańska. Koszt robót budowlanych wyniósł niecałe 21,5 mln zł netto, z czego około 12 mln zł stanowi dotacja z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a około 1 mln zł pokryło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wartość całego projektu to ok. 26 mln zł. Muzeum planuje zdążyć z przeprowadzkami i wyposażaniem obiektów przed 1 maja 2024 roku.
Restauracja zamku w Malborku trwa od 200 lat. Muzeum ma w planach dalsze inwestycje. Wniosek złożony do Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) jest obecnie w fazie oceny formalnej.
Źródło: zamek.malbork.pl, malbork.naszemiasto.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Metamorfoza | Muzeum | Zabytek | Historia | Cegła
Temat: Zamek w Malborku: odbudowa średniowiecznych budynków
