Kilka dni temu pisaliśmy o nastawni na dworcu Warszawa Zachodnia, która została wpisana do rejestru zabytków (czytaj TUTAJ). Teraz ochronę konserwatorską zyskał podobny obiekt. Nastawnia przy dworcu Warszawa Wschodnia została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego.
Decyzję by chronić kolejowy obiekt podjął prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Nastawnia przy dworcu Warszawa Wschodnia położona jest przy ulicy Chodakowskiej 100, tuż obok budynku warsztatów Kolei Warszawsko-Terespolskiej.
Obiekt przeznaczony jest do kierowania i nadzoru ruchu pociągów w obrębie stacji. Dokładna data jej budowy nie jest znana, prawdopodobnie nastawnia została oddana do użytku w chwili zakończenia budowy nowego dworca kolejowego Warszawa Wschodnia w latach 1962-1969. Nastawnię prawdopodobnie zaprojektował inżynier Zygmunt Kęska.
Budynek ma 16,5 m wysokości. Obiekt składa się z głównego pomieszczenia w kształcie spłaszczonego cylindra, którego średnica ma 12 m. Górna część osadzona została na żelbetowym trzonie, w którego wnętrzu zbudowano klatkę schodową.
Jak nastawnia wygląda w środku? Wewnątrz do dziś zachował się pierwotny układ funkcjonalny. Oprócz największej, głównej sali, wydzielono tu niewielkie pomieszczenie socjalne we wschodniej części (to fragment doświetlony pasem niskich okien), w którym do dziś są oryginalne drzwi. Do klatki schodowej prowadzi niewielki korytarz, gdzie zbudowano pomieszczenie sanitarne. W centralnej części Sali dyspozytorni ruchu znajduje się niewielki podest z drewna. Niżej, po północnej i południowej stronie umieszczono dwa pulpity nastawcze urządzeń przekaźnikowych sterowania ruchem kolejowym.
Nastawnia kolejowa posiada wartości artystyczne i naukowe, uzasadniające objęcie jej wpisem do rejestru zabytków nieruchomych. Modernistyczny budynek nastawni został zrealizowany w podobnym czasie (1969) oraz stylistyce, co wielokrotnie nagradzany budynek dworca Warszawa Wschodnia i stanowi element powojennego zagospodarowania stacji Warszawa Wschodnia Dalekobieżna i Pasażerska – informuje prof. Jakub Lewicki.
Nastawnia została zaprojektowana, aby po prostu spełniać swoją funkcję. Głównym celem było zapewnienie optymalnych warunków do obserwacji przejeżdżających pociągów. Aby kolejarze mogli obserwować teren budynek nastawni wyniesiono kilkanaście metrów nad poziomem gruntu.
Przyjęte założenie pozwoliło na realizację nowatorskiego i śmiałego architektonicznie projektu, wyróżniającego się czytelną konstrukcją, umiejętnym zestawieniem brył, kontrastowym zestawieniem linii horyzontalnych (płyty stropowe, pas okienny, zadaszenie cylindra nastawni) i wertykalnych (słupy i okna żelbetowego trzonu budynku), przełamanych dzięki wprowadzeniu krótkich wsporników dolnej płyty stropowej czy przesunięciu cylindra nastawni względem pionu klatki schodowej – dodaje Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Decyzję o wpisie do rejestr zabytków konserwator tłumaczy dużą wartością naukową budynku, w którym zastosowano nowatorskie jak na ówczesne czasy rozwiązania wykorzystujące konstrukcje żelbetową. Nastawnia jest też świadectwem umiejętności projektanta, który mimo że projektował na małej działce, wiedział, jakie zastosować rozwiązania, aby budynek mógł być wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem. Modernistyczny obiekt swoją funkcję spełnia do dziś.
źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków
Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Dworzec kolejowy | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
