Żydzi pojawili się w Koninie około 1397 roku. Byli częścią konińskiej społeczności przez wieki, uczestnicząc aktywnie w rozwoju miasta. Kres ich istnienia nastąpił wraz z zajęciem Konina przez Niemców, co miało miejsce już we wrześniu 1939 roku. Zostali poddali natychmiastowym represjom – ich dobra materialne zniszczono lub zarekwirowano, a ludzi umieszczono w gettach. Żydowska społeczność miasta przestała istnieć, lecz pozostał po niej ważny symbol, który trwa do dziś – konińska synagoga. Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał właśnie do rejestru zabytków ruchomych województwa wielkopolskiego polichromie wnętrza dawnej bożnicy z ul. Mickiewicza.
Postępowanie administracyjne w tej sprawie wszczęto na wniosek prawnego właściciela obiektu, czyli Miasta Konin. Malowidła we wnętrzu zostały indywidualnie wpisane do rejestru zabytków jako dzieło sztuk plastycznych. Wpisem objęto polichromie w głównej sali modlitw: na jej ścianie wschodniej, na baldachimie w środkowej części pomieszczenia oraz na kolumnach podtrzymujących baldachim. Decyzja jest już prawomocna.
Fot. Grzegorz Budnik/materiały Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu
Synagogę w Koninie wzniesiono w 1832 r. Wchodziła w skład zespołu stanowiącego ośrodek dzielnicy żydowskiej w mieście. W 1883 r. obiekt rozbudowano. W wyniku działań wojennych w czasie II wojny światowej uległ częściowemu zniszczeniu. W 1968 r. bożnicę wpisano do rejestru zabytków nieruchomych dawnego województwa konińskiego. W latach 1983-1988 zabytek przeszedł generalny remont i zaadaptowano go na filię Miejskiej Biblioteki Publicznej. Funkcję tę pełnił do 2004 r. W latach późniejszych trafił w ręce prywatne. Od grudnia 2020 r. synagoga należy do Miasta Konin. W wyniku przeprowadzonych konsultacji społecznych z mieszkańcami miasta podjęto decyzję o przeznaczeniu obiektu na funkcje biblioteczno-kulturalne.
Do czasów obecnych we wnętrzu budowli szczątkowo zachowały się wystrój i wyposażenie, m.in. pozostałości Aron ha-kodesz (szafa ołtarzowa przeznaczona do przechowywania rodałów), bima (podium z pulpitem w głównej sali synagogi) oraz wystrój malarski. Malarskie opracowanie ściany wschodniej głównej sali modlitw stanowi swoiste architektoniczne obramowanie w partii centralnej, zajmowanej tradycyjnie przez szafę ołtarzową. Iluzjonistycznie malowane kolumny w porządku korynckim podtrzymują gzyms wygięty w łuki pełne i trójlistne ostre. Dekorowane są również wnęki okienne. W górnej, przysufitowej części ściany znajduje się dekoracja malarska w formie lambrekinu. Kolumny bimy są marmoryzowane, w górnych częściach bogato zdobione polichromią imitującą pasy wzorzystych tkanin. Ścianki baldachimu zdobią malowidła w postaci lambrekinów. Polichromie stanowią cenny element wystroju budynku, który teraz będzie pod dodatkową i należytą opieką.
Źródło: materiały Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu
Czytaj też: Zabytek | Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Konin | Malarstwo
