Jednym z przykładów międzywojennego funkcjonalizmu w warszawskiej architekturze jest kamienica stojąca pod adresem Szpitalna 4. Budynek ukończono w 1937 roku, a jego właścicielką była wówczas Eleonora Whitehead – siostra Jana Wedla.
Kamienica wg projektu słynnego architekta Zdzisława Mączeńskiego (jego sygnaturka znajduje się na jednej z płyt elewacji) wzniesiona została w latach 1936-1937 na miejscu starszego obiektu z XIX wieku. Nowy budynek zastąpił starszą część frontową, natomiast oficynę zmodernizowano i przebudowano. To kolejny obiekt wzniesiony przy ul. Szpitalnej dla rodziny Wedlów. Inna należąca do nich kamienica wraz z fabryką znajduje się nieopodal – pisaliśmy o niej TUTAJ.
Kamienica stojąca pod adresem Szpitalna 4 jest przykładem tzw. kamienic luksusowych z okresu międzywojennego. W swojej koncepcji architektonicznej łączy cechy nowatorskie oraz tradycyjne (układ funkcjonalny oparty na podziale na część oficjalną i przeznaczoną dla służby). Do budowy tej czteropiętrowej kamienicy użyto najlepszych materiałów. Elewację frontową wykończono płytami z piaskowca. Budynek ma wysoki standard wykończenia zarówno mieszkań, jak i pionów komunikacyjnych. Obiekt jest również dokumentem historycznym okresu Powstania Warszawskiego. W kamienicy zakwaterowani byli członkowie Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, konspiracyjnej formacji policyjnej Delegatury Rządu na Kraj.
Ul. Szpitalna – budowa kamienicy pod nr 4 w 1937 i to samo miejsce dziś. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
We wrześniu 1944 roku w kamienicy zginęło na skutek wybuchu bomby lotniczej 10 członków Sztabu IV Rejonu Armii Krajowej oraz ok. 90 mieszkańców domu. Na fasadzie budynku umieszczona jest tablica pamiątkowa informująca o tym zdarzeniu. Budynek przetrwał wojnę w dość dobrym stanie. Uszkodzony w wyniku wybuchu bomby narożnik odbudowano po wojnie. Na tylnej elewacji wciąż zobaczyć można ślady po kulach.
Kamienica pod adresem Szpitalna 4 tuż przed wojną i w 2024 r. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
W budynku zachowana została niemal w całości oryginalna stolarka drzwiowa i w dużej części stolarka okienna. Ocalała także oryginalna dekoracja klatki schodowej, ściany w okładzinach z barwnych marmurów (m.in. marmur dębnicki i kielecki) oraz trawertynu. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się żeliwne kaloryfery, balustrada z mosiężnym pochwytem, kamienne posadzki oraz drzwi wejściowe do budynku. W wystroju mieszkań również można zobaczyć przedwojenne dekoracje.
Ul. Szpitalna po wojnie i obecnie. Autor zdjęcia: Maria Chrząszczowa – z wystawy “Kronikarki” w Domu Spotkań z Historią oraz whiteMAD/Mateusz Markowski
Budynek od 2010 r. figuruje w rejestrze zabytków Warszawy. W 2022 r. przeszedł remont elewacji frontowej.
Źródło: polskaniezwykla.pl, wikimapia.org
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
